به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور نشست «کتابخانه عمومی و تولید دانش بنیان» عصر پنج شنبه ۲۲ اردیبهشت ماه با سخنرانی بهروز رسولی، دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات، در سرای اهل قلم سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

بهروز رسولی در این نشست درباره روند تاریخی رسیدن به جامعه دانش بنیان، گفت: اقتصاد دانش بنیان و تولید دانش بنیان بر این مسئله متمرکز است دانش و اطلاعات چه نقشی می توانند در «تولید» و در «خدمت» داشته باشد. به ویژه در طراحی و خلق تولید و طراحی و خلق خدمت. چراکه زمانی که تولید و خدمت ما مبتنی بر دانش و اطلاعات باشد ما و جامعه دانش بنیان و اقتصاد دانش بنیان نزدیک تر می شویم.
وی ضمن اشاره به روند های تاریخی توسعه جوامع از دوران کشاورزی، صنعتی و پسا صنعتی، گفت: با فشارهایی که عصر اطلاعات در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۴۰ به بعد به جامعه می آورد و ما را قادر می سازد که اطلاعات را به شیوه دیگری پدید آوریم، ذخیره و بازیابی کنیم که نهایتاً منجر به شکل گیری اصطلاحاتی می‌شود که از در دهه ۱۹۵۰ و ۶۰ به بعد وارد ادبیات حوزه مدیریت و کسب و کار شده اس؛ اصطلاحاتی چون اقتصاد دانش بنیان، که اندیشمندانی در حوزه مدیریت مانند افرادی چون تیلر جرقه‌های اولیه برای پدیدآمدن آن را ایجاد کردند.
این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات یادآور شد: تصور عموم بر این است که دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان وابسته به فناوری است، در حالی که این گزاره درست نیست و لزوما وابسته به فناوری نیست. وقتی ما از اقتصاد دانش بنیان صحبت میکنیم منظور ما هم تولید معنای یک کالا و هم به معنای خدمت است. ممکن است فناوری اطلاعات هیچ نقشی در ارائه خدمت نداشته باشد، اما یک تفکر و دانش پشت آن خدمت وجود داشته باشد.

نقش و ابعاد مختلف اقتصاد دانش بنیان و یا تولید دانش بنیان
بهروز رسولی در ادامه اقتصاد دانش بنیان و یا تولید دانش بنیان را دارای ۴ بعد اساسی دانست و گفت: نظام نوآوری در جامعه، رژیم اقتصادی و قوانین تدوین شده در زمینه اقتصاد، آموزش و منابع انسانی و در نهایت زیرساخت ‌های اطلاعاتی، ابعاد اساسی اقتصاد و تولید دانش بنیان هستند. زیرساخت های اطلاعاتی در یک جامعه می‌توانند اشکال مختلفی به خود بگیرند؛ یکی از مهمترین این زیرساخت ها بحث های مربوط به کتابخانه ها و نهادهایی است که اطلاعات را گردآوری، پردازش و دسترس پذیر می‌کنند که ما بیشتر این فعالیت ها را با کتابخانه ها می شناسیم. 
وی افزود: از سوی دیگر نقش کتابخانه های عمومی در پیشبرد اهداف جامعه دانش بنیان و یا اقتصاد و تولید دانش بنیان، در ۵ محور دسته بندی می‌شود؛ ابتدا گردآوری و ساماندهی اطلاعات به عنوان نقش سنتی و دیرینه ای است که کتابخانه ها اساسا برای آن شکل گرفته اند. بحث دیگر شبکه سازی است؛ اینکه چگونه به عنوان یک نقطه کانونی می تواند ارتباط میان نهادهای گوناگون ارتباط برقرار کند. بحث دیگر درگاه متحد برای دسترسی به اطلاعات است. همچنین بحث مواجه ساختن جامعه با اطلاعات و اطلاعات با جامعه و نهایتا بحث توانمندسازی دیگر نقش های کتابخانه های عمومی در این زمینه هستند.
این پژوهشگر حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی گفت: انتظاری که ما از یک کتابخانه در یک جامعه دانش بنیان داریم این است که یک گنجینه دانشی برای ما ایجاد کند. تمام دانشی که امروز وجود دارد ثمره تلاش بزرگانی است که امروز ما آن را به ارث برده ایم. ما تا زمانی که همه آن گنجینه دانش را نداشته باشیم نمی توانیم درباره اقتصاد و تولید دانش بنیان صحبت کنیم. ما نیاز به حافظه ثابتی برای جامعه داریم که کتابخانه های عمومی به عنوان مکانی که عموم جامعه به آن دسترسی دارند، مهمترین مکان برای این هدف محسوب می‌شوند. دسترس پذیر ساختن اطلاعات یا عدالت اطلاعاتی توسط کتابخانه های عمومی می‌تواند محقق شود. همچنین شبکه گسترده کتابخانه های عمومی در سراسر کشور تا روستاها و نقاط دوردست، ظرفیت عظیمی برای ایجاد عدالت اطلاعاتی دارند.
رسولی تاکید کرد: به نظر من مهمترین نقشی که کتابخانه های عمومی در زمینه رسیدن به جامعه دانش بنیان می‌توانند داشته باشند این است که فضایی برای شکل گیری ایده را در اختیار جامعه قرار دهند. بدنه جامعه ما به امکانات لازم برای شکل دهی ایده های خود در زمینه های مختلف دسترسی ندارند، اما کتابخانه های عمومی تنها مرکز و منبع دانشی در دسترس مردم برای شکل دهی ایده هایشان هستند که البته با هدایت کتابداران می‌تواند محقق شود.

وی ادامه داد: ایجاد درگاه متحد یا پیوند اجتماعی، ایجاد فضایی برای متصل کردن افراد به یکدیگر. یک کتابخانه های عمومی افراد مختلف با شرایط مختلفی را میزبانی می‌کند و میان آنها پیوند ایجاد می‌کند؛ موضوعی که در بحث دستیابی به اقتصاد دانش بنیان نقش مهمی ایفا می‌کند. همچنین نقش کتابخانه ها در مواجه ساختن جامعه با اطلاعات و اطلاعات با جامعه چیزی است که امروز با اصطلاح «All in one» شناخته می‌شود. یعنی وقتی کاربر به یک کتابخانه عمومی مراجعه می‌کند باید بتواند تمام خدمات اطلاعاتی، فرا نهادی و هر خدمتی که آن کاربر نیاز دارد در یک درگاه یکپارچه دریافت کند که استفاده از این درگاه های اطلاعاتی با کمک و هدایت کتابداران محقق خواهد شد.
این پژوهشگر یادآور شد: البته موضوع توانمندسازی جامعه برای بهره برداری مناسب از اطلاعات نیز بحث دیگر ما است که نمونه آن در نقش آفرینی کتابخانه های عمومی در دوران پاندمی کرونا تجربه شد. در واقع کتابخانه های عمومی کار پشتیبانی از آموزش های رسمی در دانشگاه، مدرسه و یا مهدهای کودک را انجام می‌دهند. همچنین ما افرادی را در جامعه داریم که آنها را به عنوان گروه های خاص می‌شناسیم؛ این افراد اغلب توانایی استفاده از خدمات کتابخانه های عمومی بصورت عادی را ندارند؛ نقش محوری کتابخانه های در توانمندسازی این افراد و جذب آنها به کتابخانه های عمومی می‌تواند جامعه ما را به لحاظ دانشی توانمند کند تا هم  این گروه بتوانند از خدمات دانش بنیانی استفاده کنند و هم خودشان منشأ تولید و یا خلق این تولیدات دانش بنیان باشند.
رسولی درباره برخی از شاخص های رسیدن به یک جامعه دانش بنیان گفت: در دنیا شاخص هایی برای ارزیابی یک جامعه دانش بنیان وجود دارد که اتفاقا مربوط به کتابخانه های عمومی می‌شود؛ شاخص هایی چون سرانه مراجعه به کتابخانه های عمومی، سرانه امانت منابع، تعداد کتابخانه به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، سرانه منابع اطلاعاتی، میزان رضایت از کتابخانه های عمومی، سرانه میزان کارکنان آموزش دیده و غیره.

این عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات تاکید کرد: اقتصاد دانش بنیان فرایندی است که آغاز شده و جامعه ما نیز مانند هر جامعه دیگری نمی تواند آن را نادیده بگیرد، چرا که در این صورت هم متحمل هزینه های بیشتری خواهیم شد، هم با کاهش میزان کارایی مواجه خواهیم شد و از روندهای جهانی عقب خواهیم ماند. کتابخانه نقش حیاتی و بی بدیلی در پیکر بندی واحدهایی که فضای دانش بنیان در آن کار می‌کند، دارد. اینکه چگونه کتابخانه‌ها در روند شبکه سازی، نهاد های مختلف را به هم و افراد جامعه را به این نهادها متصل می‌کند نقش اساسی این زمینه خواهد بود.
وی ادامه داد: بر این اساس ما ناچاریم نقش های جدیدی را در این پارادایم جدید، یعنی دست یابی به جامعه دانش بنیان، تعریف کنیم که نهایتا به طراحی خدماتی منجر می‌شود که جنبه های نوآورانه داشته باشد. کتابخانه ها باید با نگاهی باز سرشان را از لاک خود برون بیاورند، جامعه و نیازهای اجتماعی را بیشتر ببینند، پارادایم های جدیدی که رخ می‌دهد را با تیزبینی بیشتری دنبال کنند تا بتوانیم بقای کتابخانه ها را تضمین کنیم.
بهروز رسولی در پایان با تقدیر از رویکرد سازنده نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سال های اخیر گفت: خوشبختانه نهاد در سال های اخیر گام های مثبت و روبه رشدی برداشته و هیچ گاه از مطالعات جدید دست برنداشته و طرح های پژوهشی، کنفرانس ها، نشست های متنوعی را برای دریافت ایده ها و به کاربستن آنها برگزار و ما را به آینده کتابخانه های عمومی در کشور امیدوار کرده است.