به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان همدان، نشست علمی «میراث مکتوب، گنجینه دانش ایران» با حضور اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب؛ پرویز اذکایی، نویسنده و محقق؛ علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، نویسنده و محقق؛ علی‌اصغر بشیری، استاد دانشگاه؛ جواد محقق، نویسنده و شاعر؛ میرهاشم میری، نویسنده و شاعر؛ هادی گروسین، محقق و نویسنده؛ علی اکبر فامیل روحانی، نویسنده و استاد علم اطلاعات و دانش شناسی؛ علی محمدی، مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی؛ میثاق گودرزی، مدیر اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور؛ سعید کتابی، رئیس گروه امور سیاسی استانداری همدان و عاطفه زارعی، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان و اعضای کتابخانه‌های عمومی استان در مرکز همایش‌ها و مطالعات کتاب و کتابخوانی استان همدان، کتابخانه عمومی شهید مظاهری شهر مریانج، برگزار و به صورت زنده در اسکای روم پخش شد.
در این نشست از اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه میراث مکتوب؛ پرویز اذکایی، نویسنده، مورخ و پژوهشگر و علیرضا ذکاوتی قرارگوزول، نویسنده، محقق و مترجم تقدیر به عمل آمد. همچنین اکبر ایرانی با اهدای لوحی از سال‌ها خدمات علمی شایسته پرویز اذکایی در حوزه ترجمه، تحقیق، تصحیح و تألیف آثار ارزشمند قدردانی کرد.
عاطفه زارعی، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان در این نشست اظهار کرد: هرکجا خبری از تمدن، پیشرفت و توسعه به گوش می‌رسد، سرنخ‌های کتاب و کتابخوانی نیز مشاهده می‌شود. در همه دوران‌ها و زمان‌ها گام نخست برای توسعه و گسترش علم، مطالعه و بررسی آثار پیشینیان است که نقشه علمی زمان خود و پژوهش‌ها را برای آینده ترسیم می‌کند. بدون تردید با نگارش و تدوین متون اعم از خلق آثار جدید، گردآوری آثار گذشتگان و تصحیح نسخه‌ها و شرحی بر متون و باز نشر آن رسالت علمی و اجتماعی برای نسل حاضر و آینده محقق می‌شود.
وی افزود: اساس و پیشرفت جامعه دانش بنیان حفظ و پاسداشت دانشمندان، اندیشه ورزان، عالمان و خردورزان آن و البته حفظ و نشر میراث مکتوب است. در این میان سهم استان همدان در کشور سهمی بی‌بدیل است، همدان پایتخت تاریخ و تمدن در حوزه‌های مختلف علمی و ادبی در طی اعصار و دوران‌های مختلف چهره‌های ماندگاری داشته است. بسیاری از چهره‌های دانشمند رضایت خدا را پیشه خود قرار دادند.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان تصریح کرد: با توجه به اهمیت این موضوع و وجود چهره‌های سرشناس، نشست علمی میراث مکتوب، گنجینه دانش ایران، برنامه ریزی و انجام شد. هدف از این برنامه با توجه به رسالت کتابخانه‌های عمومی، آشنایی با میراث مکتوب و نقش اساتید و فرهیختگان همدانی در تألیف و تحقیق در مباحث مربوط به این حوزه است.
جواد محقق، شاعر و نویسنده نیز در این آیین اظهار اشت: دکتر ایرانی را اهالی فکر و اندیشه از سالیان پیشین می‌شناسند و با خدمات بی شمار موسسه میراث مکتوب، آشنا هستند. در استان همدان شخصیت‌های بسیار بزرگی از شاعر عالم و ادیب، پژوهشگر، خیر و چهره‌های اقتصادی و ... در طول تاریخ ظهور و بروز یافتند.
وی افزود: می‌خواهم به شخصیت بسیار بزرگی چون غمام همدانی که مجتهد و مجتهد زاده و تحصیل کرده بودند اشاره کنم که بسیاری از شخصیت‌های بزرگ ایران و حتی خارج از ایران برای دیدن ایشان به همدان سفر کردند. یکی از این شخصیت‌هایی که کمتر در پژوهش‌های علمی آمده شده است، آیت‌الله سید عبدالحسین شهشهانی است. عمده عمر خود را در سفرهای مختلف به ویژه در هند گذراند. او شخصیتی بزرگ و شاعری بسیار توانمند بود و سال‌ها ریاست انجمن ادبی همدان را، با وجودی که همدانی نبوده، بر عهده داشته است. شخصیت وی چنان بوده است که در همدان می‌ماند و خانواده خود را نیز به همدان فرا می‌خواند.
این نویسنده برجسته ادامه داد: شهشهانی از خراسان با معرفی مراجع بزرگ هوادار مشروطه به عنوان نماینده مردم خراسان در نخستین مجلس شورای ملی حضور می‌یابد. ایشان در همدان فوت کردند و مزارشان نیز در آرامستان قدیمی همدان بود که بر اثر خیابان کشی‌ها از بین رفته است. متاسفانه شرح حالی از ایشان وجود ندارد. در مجموع همدان شخصیتی چون غمام داشته ه که آقای شهشهانی به خاطر او در همدان می‌ماند.
وی خاطرنشان کرد: بزرگان اهل پر کردن جیب خود نبودند. از مسئولان کشور چیزی نمی‌خواهند جز اینکه جایگاه آنها حفظ و آثار و شخصیت آنها شناخته شود تا در ترویج فرهنگ موثر باشند. این بزرگداشت‌ها نه تنها این بزرگواران بلکه خانواده آنها را روح تازه می‌بخشد. این جلسات همواره باعث شناسایی و رشد شخصیت‌های علمی و فرهنگی کشور می‌شود.
اکبر ایرانی، مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب نیز در این نشست گفت: نزدیک به ۲۸ سال در شناسایی و معرفی و احیای مباحث ایر ان و اسلام در موسسه پژوهشی میراث مکتوب اقداماتی انجام شده است. بعد از توقف فعالیت‌های بنیاد فرهنگ جای احیای متون خالی بود. پیش از انقلاب حدود ۱۵ سال، نزدیک به ۲۵۰ اثر و ۹۰ متن مهم زیر نظر مرحوم خانلری منتشر شد، این اقدام پس از انقلاب متوقف شد تا اینکه سال ۱۳۷۲ طرح تأسیس دفتر میراث مکتوب برای انجام کاری که نشده و روی زمین مانده یعنی بحث احیای نسخ خطی و انتشار مباحث بزرگان و نیکان ما آغاز شد. بنابراین یک به یک به سراغ بزرگان رفتم و فهرستی از آثار ارزشمند قابل تحقیق و تصحیح شناسایی و جمع آوری شد. سال ۱۳۷۴ خدمت دکتر اذکایی رسیدم. دکتر اذکایی فهرست کتابشناسی ۲ هزار اثر ارزشمند در تاریخ و تمدن ایران و اسلام را برای ما نوشتند.
وی افزود: تا امروز نزدیک ۵۰۰ جلد از این آثار لیست شده، منتشر شد. در این میان موفق شدیم بزرگترین تاریخ نگاری جهان ایرانی به زبان فارسی یعنی جامع التواریخ در حدود ۱۷ جلد از خواجه رشید الدین همدانی را تصحیح و منتشر کنیم. داستان جمع آوری این نسخه‌ها بسیار گسترده است.
مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب تصریح کرد: حدود ۴ میلیون نسخه خطی به زبان‌های اسلامی شامل فارسی و عربی و اردو و ترکی و ... داریم. ۲ میلیون از این آثار به زبان عربی و یک میلیون به زبان فارسی است که بخشی از آن هم فهرست نویسی شده است و یک میلیون هم به زبان های دیگر است. از یک میلیون نسخه خطی که ۵۰۰ هزار نسخه آن در ایران است تنها ۱۰ هزار نسخه چاپ شده است. در جهان عرب حدود ۱۲ هزار جلد بیشتر چاپ نشده است. بنابراین گنجینه‌های بسیار ارزشمندی وجود دارد که هنوز جای کار، تحقیق و بررسی دارد و وظیفه ما است که انجام دهیم.
وی ادامه داد: ابوتمّام حبیب بن اوس طائی از شعرای برجسته قرن سوم هجری است و آثار بسیاری در حوزه تشیع دارد که کتاب وحشیات آن را به تصحیح مرحوم مهدوی دامغانی را موسسه میراث مکتوب منتشر کرده است. ابو تمام به همدان می‌آید اما در برف همدان گیر می‌کند و میهمان یک کتابدار بزرگ می‌شود و کتاب بزرگ دیوان حماسه را می نویسد. همدان خطه فرهنگ پرور بوده است. راوندی مهمترین اثر خوشنویسی را در همدان نوشته است.
ایرانی خاطرنشان کرد: از مصاحفی که در همدان نوشته شده است، می‌توان به مصحف جامع خواجه ارشید اشاره کرد. نقش همدان به عنوان محل تألیف و اشاعه آثار فرهنگ و تمدن و نقش آن در تمدن جهانی بی بدیل است. در قرون وسطی که آثار چندانی وجود ندارد، حدود قرن ۴ تا ۷، هجری مهمترین تمدن، از آن ایران بود و مهمترین آثار در ایران تولید شد. یکی از این آثار، کتاب آثارالباقیه بیرونی است که دکتر اذکایی تصحیح کردند و تعلیقات ارزشمندی به آن افزودند. اذکایی بیرونی شناس و رازی شناسی بزرگی است و در فهرست نویسی نیز آثار ارزشمندی دارد.
وی گفت: میراث مکتوب یعنی دست نوشته‌های به جا مانده از نیاکان ما که حامل اندیشه‌های بزرگان ما هستند، پس بر همه ما فرض است که این اندیشه را بشناسیم و به آیندگان و جهانیان معرفی کنیم. کشور ایران به نفت، معادن و گازش نمی نازد، به سرمایه های انسانی و اندیشه‌های خود می نازد. حدود ۵۰۰ سال است که در ایتالیا آثار ابن سینا تدریس می‌شود و نخستین بار آنجا چاپ شد. چرا آثار ما در لوور و کتابخانه‌های بزرگ دنیا است، چون آنها فهمیدند که در اینجا چه ذخایر بزرگی وجود دارد. انتشارات بریل ۳۳۰ سال فعالیت دارد و ا ز ۲۰۰ سال پیش آثار ایران را منتشر می کند. آنها فهمیدند چه کار کنند و کجا را بشناسند و به همین خاطر است که نسبت به ایران حساس هستند و مفاخر ما را مصادره می‌کنند. برای گنجوی یک دیوان ترکی درست می‌کنند. عرب‌ها به دنبال ابن سینا هستند و آن را مصادره می‌کنند. یا فرانسه که ابن سینا را دانشمند فرانسوی معرفی می‌کند.
مدیرعامل موسسه پژوهشی میراث مکتوب ادامه داد: ما تا کنون ۲۳ مقاله از دکتر ذکاوتی چاپ کردیم. همچنین تعداد بسیاری از استاد اذکایی. آثار بزرگانی چون اذکایی و ذکاوتی در دنیا بی نظیر است. دکتر اذکایی و ذکاوتی دو یار همدانی هستند که افتخار ایران به حساب می‌آید که آثار آنها در دنیا دیده می‌شود.
پرویز اذکایی، مورخ، نویسنده و پژوهشگر نیز در این آیین گفت: در مراتب دانش و مدیریت عملی و علمی اکبر ایرانی در موسه پژوهشی میراث مکتوب، سخن گفتن بسیار سخت است و حق مطلب به خوبی ادا نمی‌شود. ۲۸ سال است که دکتر ایرانی مدیریت میراث مکتوب را بر عهده دارد. در این دوران شاهد مجاهدت های ایشان بودم.
وی افزود: موسهه میراث مکتوب علاوه بر چاپ کتاب چند نشریه وزین دارد. «آیینه میراث» فصلنامه ای است که توسط این موسسه منتشر شده است و خدمت بزرگی است. لزوم این نشریه را به خوبی آقای ایرانی درک کردند. فواید این فصلنامه کمتر از آثار چاپی که منتشر شده نیست. دو نسل محقق متن شناس در مکتب میراث پرورش یافتند. میراث مکتوب، جوانان دانشجو تربیت کرد. جوانانی تحت نظر دکتر ایرانی اشتغال دارند، که ما ۳۰ سال پیش آرزو این جوانان را داشتیم. نشریه «گزارش میراث» هم به دنبال شناسایی نسخه‌های خطی کتابخانه‌های ایران است که توسط جوانان معرفی شد. نشریه سوم به نام «میراث علمی» است. سال ها آرزو مجله‌ای با موضوع تاریخ علم را داشتیم بنابراین این نشریه یکی از آثار درخشان مرکز میراث مکتوب ایران است. یک هیأت علمی در میراث مکتوب برقرار و بردوام شدند. به ویژه جوانانی که دانش آموخته است.
علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، محقق، نویسنده و مترجم نیز اظهار داشت: یک موسسه وجود دارد تنها میراث مکتوب را چاپ می‌کند و آن کار بزرگ دکتر ایرانی بوده است. حدود ۵۰۰ عنوان کتاب در موضوعات فلسفه منطق، تاریخ، سیر، متون کهن ادبی فارسی، کتاب های علمی محض چون نجوم و غیره با تصحیحات قابل قبول منتشر کرده است. کتابهایی که دکتر ایرانی منتشر کردند، نوعاً از نظر تصحیح از متوسط بالاتر است. کتابی که ادیب و کارشناس رد کند، در مجموعه آثار منتشر شده میراث مکتوب وجود ندارد. پیش بینی می‌شود که مجموعه چاپ آثار به ۲ هزار عنوان برسد.
وی تأکید کرد: اگر به ۵۰۰ عنوان چاپ شده از دید کارشناسی نگاه کرد، کار ضعیف وجود ندارد. بسیاری از کتاب‌های که فکر نمی‌کردیم باقی مانده باشد، از کتابخانه‌های بزرگ اسلامی جهان تهیه واحیا شده است. این کتابها کمک به زبان فارسی است. ما زبان فارسی را درست نمی شناسیم. با این متون و یاری آنها زبان فارسی را از گذشته به دقت بشناسیم.
