به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، «نشست تخصصی کارشناسان آمار و پژوهش استان‌ها» به مناسبت روز آمار و برنامه‌ریزی، یکشنبه یکم آبان ماه با حضور مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، سکینه قاسمپور، سرپرست دفتر برنامه‌ریزی، حسن حسنی، رئیس گروه آمار و اطلاعات، یوسف عابدی، رئیس گروه برنامه‌ریزی، احسان بهرامی سامانی، دانشیار گروه آمار دانشگاه شهید بهشتی تهران، علی محمدی، پژوهشگر و دانشجوی دکترای مهندسی سیستم‌های اطلاعاتی در دانشگاه تورنتو و جمعی از کارکنان و کارشناسان حوزه آمار از سراسر کشور، در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران، برگزار شد.
برنامه‌ریزی، وظیفه قطعی همه مدیران است
مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در این نشست ضمن تبریک روز آمار به همکاران فعال در این عرصه، گفت: برنامه‌ریزی، وظیفه هر مدیر بلکه هر انسان خردمندی است. در نهاد کتابخانه‌ها هم حوزه برنامه‌ریزی در دوره جدید فعالیتش حتماً مورد توجه ماست. توجه جدی به آمار و اطلاعات، بخصوص در عصر امروز که با انبوه اطلاعات بررسی‌نشده مواجه هستیم. جزء اجتناب‌ناپذیر و قطعیِ مدیریت است. اگر چه ممکن است تلاشِ بخش برنامه‌ریزی و آمار در عرصه اجرا و عملیات چندان به چشم نیاید، ولی این موضوع نباید باعث ناامیدی و کاهش توجه مدیران به موضوع برنامه‌ریزی شود.
وی با تقدیر از تلاش‌ها در حوزه آمار در ادوار مختلف مدیریتی در نهاد گفت: در ادوار مختلف نهاد به این موضوع توجه ویژه شده و تلاش‌های امیدبخشی توسط معاونان و مدیران‌کل محترم پیشین و کارشناسان ستاد و استان‌ها انجام شده است. ما نیز در دوره جدید مدیریتی نهاد به این اصل سرنوشت‌ساز قویاً باور داریم و آن را یکی از پایه‌های مدیریت درست می‌دانیم.
دبیرکل نهاد ادامه داد: در ستاد به این مسأله اهتمام جدی داریم که برنامه‌ریزی و آمار جایگاه واقعی خود را در حوزه اجرا پیدا کند و نقش و تأثیر واقعی و عملیاتی داشته باشد. مدیران‌کل ستاد و استان‌ها نیز موظفند در این مسیر به گونه‌ای گام بردارند که متهم به نادیده‌گرفتن برنامه‌ریزی نشویم؛ چراکه بدون چشم‌انداز صحیح و دقیق که بر اساس اطلاعات و آمار صحیح شکل می‌گیرد، فضای اجرا و عملیات، فضای مؤثری نخواهد بود.
مهدی رمضانی تأکید کرد: ما عزم راسخ داریم که در این مسیر باید با فضای علمی و دانشگاهی در ارتباط باشیم و تاکنون نیز برای این ارتباط، اقدامات متفاوتی شکل گرفته است که امیدواریم از این پس نیز این ارتباط دوسویه، پایدار، پیش‌برنده و اثرگذار باشد؛ هم از طرف نهاد به عنوان یک دستگاه اجرایی گسترده و هم از طرف دانشگاه برای مدیریت علمی. امیدوارم گرامی‌داشت روز آمار و برنامه‌ریزی که یک گرامی‌داشت نمادین است، به یک حرکت عملی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تبدیل شود.
آینده‌اندیشی، روح و کانون برنامه‌ریزی است
سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، در این نشست، ضمن گرامی‌داشت روز آمار و برنامه‌ریزی، گفت: مفهوم آینده‌اندیشی، کانون و محصول آن چیزی است که ما آن را «برنامه‌ریزی» می نامیم. آینده‌اندیشی مبتنی بر چند مفهوم مرکزی است که اتفاقاً در وضع جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به‌شدت به کار ما می‌آید. نهاد در وضع جدید خود، نیازمند آینده‌اندیشیِ مبتنی بر برنامه‌ریزی است. قانون خوب و برخورداری از اعتبارات مالی مناسب نیز زمانی جواب می‌دهد که برنامه‌ریزی مناسب و متناسب داشته باشیم.
وی افزود: آینده‌پژوهی یک کار دانشگاهی است، اما آینده‌اندیشی -مانند برنامه‌ریزی- کار همه افراد است. این آینده‌اندیشی، پیش از هر چیز، مبتنی بر «شناخت خود» است. برای آینده‌اندیشی باید ابتدا خود را بشناسیم و سپس از راه تجزیه و تحلیل امکاناتِ در اختیار، برای تحقق هدفمان بکوشیم. یکی دیگر از ابتنائات آینده‌اندیشی، مشارکت جمعی است. برنامه‌ریزی آینده‌اندیشانه به هیچ وجه وظیفه یک سازمان خاص مانند معاونت برنامه‌ریزی نیست؛ بلکه وظیفه هر سازمان و هر آدم دغدغه‌مندی است.
میرعبداللهی تصریح کرد: آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی، مبتنی بر عقلانیت و یک نوع ساختار و فرایند علمی است و به معنای پیش‌بینیِ عرفی و معمولی نیست. از سوی دیگر، برنامه‌ریزی و آینده‌اندیشی محصول «نقد خود» است. این خود، همه افراد سیستم و سازمان را در بر می‌گیرد؛ هم افرادی که وظیفه رسمی و تشکیلاتی آنها برنامه‌ریزی است و هم افرادی که موضوع برنامه‌ریزی هستند. «نقد خود» توسط مراجع برنامه‌ریز باعث می‌شود از تنگناهای نظریه‌سازی بیرون بیاییم و به حوزه عملیات و اجرا هم توجه کنیم.
معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات با اشاره به حدیثی از امیرالمؤمنین علی(ع) گفت: آینده‌پژوهی و آینده‌اندیشی مفهومی نیست که امروز به فکر ما رسیده باشد، بلکه انسان مدرن این مفاهیم قدیمی را فقط به شکل امروزین صورتبندی می‌کند. امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «خردمندترین مردم کسانی است که در عواقب امور بیشتر نظر می‌کند».
فعالیت‌های فرهنگی درست بدون آمار، نشدنی است
در ادامه نشست، سکینه قاسمپور، سرپرست دفتر برنامه‌ریزی گفت: اول آبان روز ملی آمار و برنامه‌ریزی نامگذاری شده است. چرا آمار را در کنار برنامه‌ریزی آورده‌اند؟ زیرا آمار جزء جدایی‌ناپذیر برنامه‌ریزی به حساب می‌آید. اهمیت آمار به عنوان بنیادی‌ترین اصل در برنامه‌ریزی، بر هیچ‌کس پوشیده نیست و اساساً روز جهانی آمار و روز ملی آمار و برنامه‌ریزی با هدف تأکید بر اهمیت استفاده از آمار در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها به این نام نامگذاری شده است. اگر چه همه ما معتقدیم که توسعه بدون برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزی بدون آمار امکان‌پذیر نیست، ولی بدون آمار صحیح و قابل اطمینان هیچ یک از این فعالیت‌ها محقق نخواهد شد. به عبارت دیگر، داشتن آمار و اطلاعات صحیح، لازمه برنامه‌ریزی بهینه و کارآمد است؛ لذا یکی از اصلی‌ترین وظایف ما به عنوان افرادی که در حوزه آمار در حال فعالیت هستیم، بررسی و کنترل صحت و اعتبار داده‌ها است.
وی تأکید کرد: امیدوارم ما و همه شما کارشناسان، به عنوان نماینده ما در استان‌ها، با توجه به جایگاه و اهمیت فعالیت‌تان، آمار صحیح را در زمان درست و به شکل درست ارائه کنیم تا بتوانیم نقش خود را در برنامه‌ریزی فرهنگی به بهترین شکل ایفا کنیم.
کاربرد علم آمار در کتابخانه‌های عمومی
احسان بهرامی سامانی، دانشیار گروه آمار دانشگاه شهید بهشتی تهران در بخش دیگر این نشست، به بیان مطالبی درباره کاربرد علم آمار در نهاد کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت: مطالعات زیادی درباره استفاده از علم آمار در کتابخانه‌ها در دنیا انجام شده است. علم آمار یکی از علومی است که در حوزه‌های مختلف کاربرد دارد. امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که اصطلاحاً «داده‌محور» است؛ داده‌هایی که اگر بتوانیم آنها را در هر حوزه و سازمانی تحلیل کنیم در تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌ها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
بهرامی سامانی ادامه داد: یکی از کاربردهای علم آمار، ارزیابی بهره‌وری و بهبود عملکرد سازمان است. این موضوع با تهیه گزارش‌های ارزیابی عملکرد، تهیه شاخص‌های آماری مدیریتی و اندازه‌گیری سری‌های زمانی مرتبط انجام می‌شود.
این استاد دانشگاه در بخشی از سخنان خود، ضمن تشریح تحلیل اکتشافی داده‌ها، به کاربرد تحلیل سری‌های زمانی داده‌ها، خوشه‌بندی کاربران، نمودار حرارتی تعداد امکانات و کاربرد مه‌داده‌ها و داده‌کاوی در کتابخانه‌های عمومی پرداخت و گفت: داده‌کاوی، روش‌هایی برای یافتن الگوها و قوانین در مجموعه داده‌ها است. بسیاری از کتابخانه‌های دیجیتال از فناوری داده‌کاوی برای تسهیل اهداف اداری یا استراتژی کتابخانه خود و همچنین تسهیل خدمات آینده‌نگر پیشرفته و تحقیقات کاربران استفاده می‌کنند.
این دانشیار گروه آمار دانشگاه شهید بهشتی تهران یادآور شد: اگر بخواهیم ببینیم که در دنیا به چه صورت از علم آمار استفاده می‌کنند، به بحث «وب ماینینگ» می‌رسیم که یکی از شاخص‌های علم‌سنجی است. در هر سازمان به صورت جزیره‌ای، سامانه‌های اطلاعاتی درست شده است که اگر از هر یک از آنها آمار بگیرید، بر اساس تعاریف خود، آمارهای مختلفی ارائه می‌دهند. برای تهیه آمار یکدست باید این سامانه‌ها به هم متصل شوند و با ایجاد یک نظام جامع آماری به تولید آمارهای رسمی اقدام کنیم.
در ادامه علی محمدی، دانشجوی دکترای مهندسی سیستم‌های اطلاعاتی در دانشگاه تورنتو، به بیان نکاتی در مبحث طراحی فکر (design thinking) به عنوان بحث مطرح در همه دانش‌ها و هنرها پرداخت و ضمن بیان اجمالی تاریخ این موضوع، به مراحل فرایندیِ طراحی فکر اشاره کرد و با آوردن مثال‌هایی، به تشریح پیاده‌سازی این روش‌ها در کتابخانه‌های عمومی پرداخت.
در ادامه نشست، کارشناسان آمار استان‌ها به ارائه نظرات، دیدگاه‌ها و پیشنهادهای خود در حوزه آمار و برنامه‌ریزی پرداختند و به سؤالات مطرح شده پاسخ داده شد.
