به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، نشست دیدار با زهرا محسنی فر، مشاور با محوریت نقش کتاب در تربیت کودک، ۲۷ اردیبهشت ماه در غرفه نهاد در سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.
زهرا محسنی فر ایجاد عادت مطالعه در کودکان را مسئولیت خانواده ها در قبال فرزند و نیز جامعه دانست و اظهار داشت: کتاب خواندن، زمینه ایجاد توانمندی های موثری را در کودک ایجاد می کند تا قادر به مواجهه با مسائل فردی و اجتماعی خود باشد. متاسفانه در دوره ای هستیم که یکی از مسائل این است که اعضای جامعه منفعل بوده و خود را قربانی می پندارند. کتاب خواندن، زمینه کنشگری فعال، تفکر و تعقل را در کودک ایجاد می کند و این تمایز کتاب با سایر محصولات فرهنگی است.
وی ادامه داد: خواندن کتاب باعث افزایش دایره لغات کودک می شود و به واسطه آن، قدرت تفکر افزایش می یابد؛ چراکه زبان تنها ابزاری برای انتقال پیام نیست، بلکه ابزار اندیشه است. به واسطه کتابخوانی، ذهن تصور و تخیل می کند و در موقعیت فعال قرار می گیرد؛ به این ترتیب اولین زمینه کنشگری در فرد ایجاد می شود. بنابراین می توان گفت مهم ترین اتفاق در دوران کودکی فرد، این است که کتابخوانی او روندی را طی کند که به بخشی از سبک زندگی‌اش تبدیل شود.
محسنی فر با پرداختن به موضوع مطالعه از منظر اجتماعی، اظهار داشت: یکی از ویژگی های مهم کتاب نسبت به انیمیشن این است که دست کتاب برای توضیح و تفسیر بازتر است؛ کتاب زمینه ای فراهم می کند که شما خود را در موقعیت فرد دیگری قرار دهید و به این واسطه همزادپنداری عمیق، همدلی و همدردی در افراد ایجاد می شود؛ چیزی که جامعه امروز ما به شدت به آن نیازمند است.
این مشاور در خصوص شیوه ترغیب کودکان به کتابخوانی گفت: اگر کتابخوانی از سنین پایین و با کتاب های خوب شروع شود، بسیار بعید است کودک از خود اشتیاق نشان ندهد؛ چراکه ذات بشر به گونه ای است که شنیدن قصه را دوست دارد. عموما کودکانی با کتاب و کتابخوانی ارتباط برقرار نمی کنند که آغاز زمان کتابخوانی آن ها در ۶ یا ۷ سالگی است و مطالعه و وقت گذراندن با کتاب را کمتر در اطرافیان خود دیده اند. از طرفی گاهی انتخاب کتاب نامناسب، ممکن است اشتیاق کودک را برای استمرار در مراجعه به کتاب از بین ببرد.
وی افزود: کتابخوانی یک توانمندی است و هر کسی نمی تواند یک ساعت مستمر کتاب بخواند؛ در نتیجه همچون ورزش کردن و هر توانمندی دیگری نیاز به تمرین و ممارست دارد. در گام نخست، والدین باید ساعت انیمیشن دیدن بچه ها را کنترل کنند. در گام دوم، کتابخوانی باید با کتاب های استاندارد و جذاب شروع شد تا به کودک در فرایند کتابخوانی خوش بگذرد؛ چراکه هدف اصلی ما این است که کودک از تجربه خواندن لذت ببرد؛ اولویت ما خواندن است و باید با موضوعات جذاب و زبانی قابل فهم شروع کنیم؛ زبان طنز در این موضوع ظرفیت بسیاری دارد. در گام سوم، والدین باید ساعاتی برای کتابخوانی به صورت مشترک اختصاص دهند؛ در حال حاضر یکی از مسائل نوجوانان ما عدم برقراری ارتباط با والدین است و کتاب زمینه گفتگو را فراهم می کند.
محسنی فر با اشاره به برخی از ویژگی های کتاب خوب همچون تناسب با گروه سنی، زبان و زاویه دید مناسب، تناسب با ارزش ها و فرهنگ و ...، تصریح کرد: گاهی بحث انتخاب کتاب خوب بسیار تخصصی است و بهترین راه مشورت با افراد یا سازمان هایی است که به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت می کنند. برای مثال به خوان، شبکه اجتماعی ویژه کتابخوان ها است که آنجا افراد کتابخوان به کتاب ها امتیاز می دهند.
وی ادامه داد: واقعیت این است که تعداد کتاب های خوب بسیار زیاد و هزینه خرید کتاب بسیار بالا است؛ در این شرایط بهترین کار مراجعه به کتابخانه ها است. بنده از نهاد کتابخانه های عمومی کشور می خواهم که منابع کتابخانه ها را در حوزه کودک غنی کند تا کتاب به کالایی لوکس تبدیل نشود و دسترسی به آن از طریق کتابخانه ممکن باشد. همچنین از والدین می خواهم کودکان را از سنین پایین با کتابخانه آشنا کنند و کتاب های مورد نیاز خود را از طریق این مراکز تأمین کنند.
محسنی فر با اشاره به استفاده از کتاب صوتی برای کودک و نوجوان گفت: یکی از دلایل ما برای استفاده از کتاب صوتی، نداشتن وقت کافی است. شنیدن قصه بخشی از نیازهای کودک است؛ برای کودکان به ویژه کودکان زیر ۶ سال، بخشی از اتفاقات در حین خواندن با مشاهده کتاب رخ می دهد؛ با دیدن تصاویر و مشاهده شکل کلمات؛ در واقع در کتاب کودک بار تصویر از متن بیشتر است؛ چیزی که در کتاب صوتی وجود ندارد. عموما تجربه من حاکی از آن است که بچه ها از تورق کتاب لذت بیشتری می برند.
وی با اشاره به نقش کتاب در شکل گیری هویت ایرانی و اسلامی، گفت: متاسفانه یکی از خلأ های موضوعی ما در حوزه کودک عدم پرداختن به هویت های قومی ایرانی است. تعداد کتاب های خوب در موضوعاتی چون دوستی، جنگ، صلح، مهارت های زندگی و ... بسیار زیاد است؛ اما اگر بخواهیم درباره قومیت های ایرانی و ویژگی های آن ها کتاب پیدا کنیم، نهایتا به چند مجموعه می رسیم. همچنین تاریخ اجتماعی ما باید به نسل کودک و نوجوان منتقل شود؛ گاهی تصور ما از گذشته اشتباه است و باید اصلاح و در کتاب ها منعکس شود. کودکان ما باید زنان و مردان توانمند سرزمینمان را بشناسند؛ قهرمانانی واقعی که به دلیل کنشگری دیده و قهرمان شدند. ما نمی توانیم به نوجوان بگوییم در دنیا را به روی خود ببند، اما می توانیم به او بگوییم در مواجهه با فرهنگ های مختلف دارای چه توانمندی هایی است.
محسنی فر نقش نهاد کتابخانه های عمومی در ترویج کتاب در بین کودکان و نوجوان را برجسته دانست و گفت: ما کتاب های خوب بسیاری داریم که جایشان در کتابخانه ها خالی است؛ ضروری است که کتابخانه های عمومی به تازه های نشر در حوزه کودک مجهز باشد؛ چراکه حوزه کودک از پرتکاپوترین حوزه های نشر است. از سوی دیگر اطلس ها، فرهنگنامه ها و ... منابعی هستند که مردم توان خرید آن ها را ندارند و می توانند با مراجعه به کتابخانه نیاز خود را به این منابع رفع کنند. علاوه بر این کتابخانه ها می توانند از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی با زبانی ساده خانواده ها را از اهمیت ادبیات کودک و نوجوان آگاه کنند.