به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، به نقل از خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیش از ۳۷۲۷ کتابخانه، عنوان گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور را دارد. این شبکه اجتماعی کتاب‌محور، با وجود ظرفیت‌های درخور توجه، همواره درحال رفع مسائل مختلف به‌ویژه اعتبارات، اصلاحات ساختاری یعنی اصلاح قانون «تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی» و تأمین منابع بوده است.
مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با ایبنا درباره اصلاح قانون «تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی، پیش‌بینی برای خرید منابع با توجه به افزایش قیمت خرید کتاب و افزایش بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی» گفت‌وگو کرده است.
وی با وجود افزایش اعتبارات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بودجه سال ۱۴۰۲ تأکید دارد: «باز هم تقریباً در بودجه امسال نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حدود ۱۳ درصد از سهم ۲۰ درصدی دولت برای افزایش حقوق کتابداران و کارمندان نهاد محقق می‌شود.» رمضانی همچنین نیاز واقعی نهاد برای به‌روزرسانی منابع کتابخانه‌ای را سالانه ۱۰۰ میلیارد تومان می‌داند.
باتوجه به افزایش قیمت کتاب و تحلیل برخی کارشناسان درباره تأثیر آن بر میزان خرید، کتابخانه‌های عمومی چطور می‌توانند با خریدهای متنوع، امکان افزایش دسترسی و به نیازهای کتاب‌محور مردم پاسخ دهد؟
قطعاً با خرید کتابخانه‌ای نمی‌توان نیاز همه مردم کشور در حوزه کتاب را تأمین کرد و قطعا برای یک کتابخوان حرفه‌ای تأمین حتی ۱۰ جلد از کتاب‌های مورد نیازش در هفته و ماه از طریق کتابخانه کفایت نمی‌کند؛ بر همین اساس کتابخانه می‌تواند در کنار مردم باشد و این گردش اطلاعات را حفظ و دسترسی مردم به کتاب را آسان کند، اما منطقاً اگر خرید کتاب در کتابخانه‌های عمومی تقویت شود قطعاً به عدالت فرهنگی نزدیک‌تر شده‌ایم.
آیت‌الله رئیسی، رئیس جمهور، بعد از ۲۴ آبان‌ماه و حضور در تالار وحدت، دو دستور را برای پیگیری به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ابلاغ کردند؛ نخست بحث معیشت کتابداران بود که این بخش همچنان در حال پیگیری است و امیدواریم این مبحث به نتیجه و سرانجام مطلوب برسد. «دسترسی عادلانه مردم به کتاب» دستور دیگر ایشان بود که برای محقق شدن آن نیز مجموعه‌ای از پیشنهادها را نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تهیه و ارسال کرد که ایشان موافقت کردند. اکنون در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یکسری از پیشنهادها برای طرح و تصویب در هیئت دولت در حال تدوین است.
بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۲، اعتبارات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بیش از ۴۰ درصد افزایش داشته است که رقم درخورتوجهی به‌نظر می‌رسد. می‌توان امیدوار بود این میزان افزایش، پاسخگوی مخارج گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور هست؟
به‌طور حتم دولت در افزایش بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همت خوبی داشته است. پرداخت حقوق کارمندان و کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از تلفیق محل درآمد سهم نیم درصد درآمد شهرداری‌ها و کمک‌های دولتی محقق می‌شود؛ البته بر فرض اینکه کل بودجه‌ای که برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور درنظر گرفته شده، تخصیص پیدا کند، باز هم تقریباً در بودجه‌ای که دولت امسال برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با توجه به افزایش آن مصوب کرده است، حدود ۱۳ درصد از سهم ۲۰ درصد دولت برای افزایش حقوق کتابداران و کارمندان نهاد محقق می‌شود.
بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به دلیل وجود عقب‌ماندگی و نبودن منابع مالی ثابت، پایدار و مشخص، مشکلات زیادی دارد و افزایش بیش از ۴۰ درصدی بودجه این نهاد در بودجه امسال هرچند امیدوارکننده است اما ایده‌آل نیست. برای اینکه بتوانیم عقب‌ماندگی این بودجه را در بخش‌های مختلف مانند حقوق و معیشت کتابداران جبران کنیم، هنوز فاصله زیادی تا بودجه مطلوب وجود دارد؛ البته پیگیری‌های نهاد کتابخانه‌ها باز هم ادامه پیدا خواهد کرد و با افزایش بودجه این نهاد در بودجه امسال متوقف نخواهد شد؛ زیرا برای عقب‌ماندگی بودجه استدلال داریم و امیدواریم این عقب‌ماندگی را با همت و کمک‌های دولتی جبران کنیم.
طرح تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی در دوره مدیریت شما در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تصویب شد و اکنون باید منتظر بود که این طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی مطرح شود. چقدر خوش‌بین هستید؟
اصل این موضوع که قانون «نحوه تأسیس و اداره کتابخانه‌های عمومی» نیاز به اصلاح دارد، از گذشته مورد تأکید بود، اما شکل‌گیری و اصل طرح این موضوع به زمان حضور دبیرکل پیشین نهاد، برمی‌گردد. آقای مختارپور نخستین‌بار بحث پیگیری و مطالبه برای اصلاح قانون «تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی » را مطرح کردند اما این مطالبه تا یک مقطعی پیش رفت اما متوقف شد.
در دوره انتصابم به‌عنوان دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تلاش کردم این طرح اصلاح «قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی» پیگییری شود و انصافاً وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز همت کردند تا این قانون به نتیجه برسد؛ مخصوصاً اینکه این طرح با فراز و نشیب‌هایی در راه تصویب همراه بود زیرا مخالفانی هم داشت اما خوشبختانه این طرح با اجماع حداکثری کمیسیون فرهنگی مجلس به تصویب رسید.
امیدوارم در مدت فعالیت مجلس یازدهم بر مسند فعالیت، طرح «نحوه تأسیس و اداره کتابخانه‌های عمومی» به نتیجه برسد، زیرا اگر این قانون در مجلس فعلی به نتیجه نرسد، پیگیری این قانون و تصویب آن در مجلس جدید بسیار سخت خواهد بود. همه همت و تلاش و پیگیری‌ها، تصویب این قانون در مجلس فعلی و کنونی شورای اسلامی است.
البته کمیسوین فرهنگی مجلس شورای اسلامی این طرح را به‌عنوان یک طرح دارای اولویت در صف بررسی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی قرار داده و هیئت رئیسه نیز نظر مثبتی نسبت به طرح موضوع دارد و این طرح در نوبت مطرح شدن در صحن علنی مجلس قرار دارد.
برای خرید منابع کتابخانه‌ها در سال جاری با توجه به افزایش قیمت کتاب و کاهش توان خرید مردم، آیا بودجه خرید منابع نهاد در سال جاری افزایش خواهد داشت؟ برای خرید کتاب چه اعتباری را در بودجه نهاد پیش‌بینی کرده‌اید؟
البته در قالب بودجه سال جاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که ازسوی مجلس مصوب شده، عددی را برای خرید منابع کتابخانه‌ها پیش‌بینی کردیم اما اگر قرار باشد خرید کتاب و منابع در کتابخانه‌های عمومی کشور به‌روز شود، حداقل هر سال نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور باید ۱۰۰ میلیارد تومان کتاب خریداری کند که البته اکنون فاصله زیادی با این رقم ایده‌آل داریم.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به‌جز سال ۱۴۰۰ تا ابتدای سال ۱۴۰۱ که فرصت خوبی برای خرید کتاب پیدا کرد، هیچ سالی موقعیت و فرصت خرید خوب منابع را در سطح وسیع برای کتابخانه‌ها نداشت؛ به‌عنوان مثال، در ابتدای سال ۱۴۰۱ براساس بودجه این سال، فقط ۱۰ میلیارد تومان کتاب، خریداری شد که با توجه به نیاز موجود کتابخانه‌های عمومی به منابع، این رقم نیز بسیار محدود است.
البته نهاد کتابخانه‌های عمومی می‌تواند از بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خرید منابع کتاب خود نیز استفاده کند، زیرا هر سال در ذیل بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبلغی به‌عنوان کمک به نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در نظر گرفته می‌شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون امور فرهنگی این وزارتخانه، حمایت‌های خوبی از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور داشتند اما هنوز با خرید کتاب به اندازه نیاز کتابخانه‌های عمومی کشور فاصله داریم. امسال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۰ میلیارد تومان از کتاب‌هایی که معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خریداری کرده بود را در اختیار کتابخانه‌های عمومی کشور قرار دادند، اما قطعاً نیاز بیش از این آمار است.
با توجه به فعالیت پُررنگ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخش بین‌الملل مانند تمدید عضویت در ایفلا و پذیرفته شدن کاندیدای نهاد در یکی از کمیته‌های ایفلا و حضور هیئتی از کتابخانه غازی خسروبیگ بوسنی و هرزگوین در ایران، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای معرفی دستاوردهای کتابخانه‌ای ایران در سطح بین‌الملل امسال چه برنامه‌ای دارد؟
ظرفیت کتابخانه‌های عمومی ایران در کشور، منطقه خاورمیانه و جهان اسلام یک ظرفیت بی‌بدیل است که شخص رئیس جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و به تبع آن نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بر روی آن اتفاق نظر دارند. درباره این ظرفیت به‌طور حتم باید صحبت و از تجربیات کشورهای دیگر نیز در این زمینه استفاده کرد.
اکنون با چند رایزن فرهنگی ایران که در آستانه اعزام به خارج از کشور هستند، مانند رایزن فرهنگی ایران در ترکیه، آفریقای جنوبی و الجزایر برای مراودات فرهنگی با کشورهای دیگر به‌ویژه تعامل در بخش کتابخانه‌ای، صحبت‌هایی انجام شده و به دنبال گفت‌وگو با رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، خواستار برگزاری یک جلسه برای همفکری در این زمینه شدم. جدی‌ترین فعالیت نهاد در حوزه بین‌الملل در سال جاری برگزاری همایش بین‌المللی «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» در مشهد خواهد بود. تلاش می‌کنیم در این همایش حضور چند هیئت خارجی را به نتیجه برسانیم.
در جریان هستید که شیفت شب کتابخانه ملی تعطیل شده است. بر اساس نظر مسئولان کتابخانه ملی نبود کتابخانه استاندارد در کشور و غنای منابع آن‌ها موجب شده مخاطبان کتابخانه‌های دیگر به سمت کتابخانه ملی بروند. کارشناسان معتقدند اگر ظرفیت ارائه خدمات به مخاطبان و پژوهشگران در یک فضای استاندارد با استفاده از ظرفیت کتابخانه‌های عمومی و شبانه‌روزی در کشور فراهم باشد، کتابخانه ملی از شرایط اجبار ارائه خدمات عمومی به پژوهشگران که در شرح وظایفش نیست، خارج می‌شود و می‌تواند به وظایف مهم دیگرش بپردازد. نظر شما در این دیدگاه چیست؟
در تهران شبکه کتابخانه‌ای کشور، شبکه کاملی نیست و با وجود جایگاه تهران به‌عنوان پایتخت و فعالیت کتابخانه‌های متعدد، مانند کتابخانه‌های شهرداری و نهاد کتابخانه‌ها، این شهر در بخش شبکه کتابخانه‌ای محروم است.
مسئله بعدی اینکه اداره کتابخانه به شکل شبانه‌روزی دشواری‌های خودش را دارد؛ هر کتابخانه‌ای قابلیت شبانه‌روزی شدن ندارد و این اتفاق باید در کتابخانه‌های بزرگ رخ دهد؛ البته در تهران فقط کتابخانه پارک شهر، این ظرفیت را دارد. این کتابخانه نیز به دلیل اینکه در پارک واقع شده و پارک نیز محدودیت ساعت دارد، امکان شبانه‌روزی کردن آن وجود ندارد. البته اکنون این کتابخانه از حداکثر زمان خدمت‌رسانی یعنی تا ساعت ۲۲ به مخاطبان استفاده می‌کند؛ در واقع کتابخانه مرکزی پارک شهر، کتابخانه مرکزی شهر تهران است و گزینه دیگری نیز برای کتابخانه شبانه‌روزی در تهران وجود ندارد.
باید به این نکته نیز توجه کرد که کتابخانه‌ای که قرار است شبانه‌روزی شود، باید فضا، امکانات، نیروی لازم و البته درخواست و تقاضای قابل توجهی برای استفاده از سالن مطالعه آن وجود داشته باشد. از نظر تقاضای مخاطب وقتی سالن مطالعه یک کتابخانه ۲۵ تا ۳۰ نفر درخواست و متقاضی برای شیفت شب دارد، از نظر اقتصادی، نیروی انسانی و انرژی این روشن نگه داشتن کتابخانه صرفه اقتصادی ندارد، هر چند باید به علم و دانش و صاحبان این دانش احترام گذاشت، اما قطعاً باید یک منطق و نسبت متوازنی میان خدمات یک نهاد و متقاضیان آن وجود داشته باشد.