قصه و قصه‌پردازی، از دیرباز در سرزمین کهن و دیرپای ما سابقه و پیشینه دارد. از روزگاران کهن که بسیاری از قصه‌های عامیانه به صورت سینه به سینه از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به پدران و مادران ما منتقل شد تا امروز شیرینی روزهای کودکی فرزندان ما را بسازد، می‌توان ریشه این درخت تنومند را رهگیری کرد. خانه‌های بسیاری از بزرگان اقوام ما، مأمن و مأوای روایت‌ها و قصه‌هایی بوده که به تناوب در شب‌های تابستان و زمستان، در نسیم معطر شب‌های شهریور یا سوز باد دی ماه روایت می‌شدند. همین است که می‌گوییم کشور ما، ایران عزیز، سرزمین قصه‌ها و روایت‌های ناب و شنیدنی است.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به منظور ارج نهادن به سنت قصه‌گویی، در حال برگزاری دومین دوسالانه جشنواره قصه‌گویی با عنوان «نهال امید» است. شعار «قصه خوب؛ نسل خوب» که بر تارک این رویداد مهم فرهنگی-تربیتی نقس بسته، تجسمی است از آموزه‌هایی که می‌تواند از طریق ابزار مهم و تأثیرگذار «روایت»، به نسل فردای ایران اسلامی عرضه شود. به همین بهانه در این گزارش، مروری خواهیم داشت بر آنچه که در نخستین دوره جشنواره ملی قصه‌گویی صورت گرفت و اثراتی که این واقعه فرهنگی بر فرهنگ‌سازی برای کودکان و نوجوانان گذاشت.
به میزبانی ساری، با مشارکت کل ایران
نخستین جشنواره ملی قصه گویی نهاد کتابخانه های عمومی از آذرماه ۱۳۹۷ در سه محور کلی «موضوع آزاد، دینی، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس با درون‌مایه آموزشی، تربیتی»، «ادبیات عامه (فولکلور)، شاهنامه» و «قصه گویی با گویش محلی» آغاز شد. رقابت‌های مقدماتی این رویداد در ۸ منطقه در سطح کشور برگزار شد که حاصل آن راهیابی ۵۶ کتابدار به مرحله نهایی بود و در این مرحله از ۲۷ تا ۳۰ خرداد ۱۳۹۸ به میزبانی مازندران در ساری با یکدیگر به رقابت پرداختند. پس از اعلام نظر هیئت داوران، روز پنجشنبه ۳۰ خرداد ماه آئین اختتامیه با حضور مسئولین کشوری و استانی و کتابداران در مجتمع اقامتی-تفریحی سازمان بهزیستی فرح آباد ساری برگزار شد و برگزیدگان مورد تقدیر قرار گرفتند.
جالب است بدانید که در دوره اول این جشنواره، هزار و ۵۵۶ نفر، چیزی حدود یک چهارم کتابداران نهاد، شرکت کردند که از این میان، استان‌های خراسان شمالی، بوشهر و چهارمحال و بختیاری بیشترین مشارکت را داشتند. عدم تمرکز جشنواره بر پایتخت و مشارکت اقشار مردم از استان‌های دور و نزدیک از مهم‌ترین ویژگی‌های جشنواره در دوره اول بود.
البته که مقدمات این جشنواره از حدود دو سال گذشته‌اش، یعنی اواخر سال ۱۳۹۶ با برگزاری دوره‌های مختلف قصه‌گویی انجام شد که طی آن آموزش‌های قصه‌گویی در دوره‌های دو و سه‌روزه با اعزام استادان ثابتی از تهران برای کتابداران مناطق مختلف کشور برگزار شد. پس از پایان این دوره‌ها بنا شد که در ادامه این فضای ایجاد شده، تهمیداتی برای تقویت این مهارت‌ها و بهره‌برداری مناسب از این آموزش‌ها صورت بگیرد.
یک ایده ایرانی در قلب سیدنی!
اما مهم‌تر از آمار و ارقامی که در بخش اول ارائه شد، اظهارنظرهایی بود که درباره نخستین دوره جشنواره ملی قصه‌گویی مطرح شده بود. از جمله مهم‌ترین این اظهار نظرها می‌توان به صحبت‌های جان ریچارزد، رئیس کمیته کتابخانه‌های عمومی ایفلا از کشور استرالیا اشاره کرد. ریچاردز که در ایام برگزاری نخستین دوره جشنواره ملی قصه‌گویی مهمان نهاد کتابخانه‌ها بود، درباره این جشنواره گفته بود: «ایده جشنواره قصه‌گویی را بسیار دوست داشتم. چراکه فکر می‌کنم ما کارهای بسیاری مربوط به منابع کودک، از جمله معرفی بهترین کتاب ها، انجام می‌دهیم و فعالیت و رقابت در این زمینه در دنیا بسیار است. اما قدرت کتاب با قصه‌گویی افزایش می‌یابد و من فکر می‌کنم لازم است کتابداران در این زمینه رقابت کنند. این کار بسیار خلاقانه است. یکی از ایده‌هایی است که با خود به استرالیا می‌برم، درباره آن فکر می‌کنم و با هدفگذاری مجدد، آن را به کار خواهم گرفت.»
رئیس وقت کمیته کتابخانه‌های عمومی ایفلا فاکتور اصلی برای قرارگیری در مسیر پیشرفت را، رصد ایده‌های برتر، بومی‌سازی و به کارگیری آنها دانسته و تصریح کرده بود: «به اعتقاد من، هر جایی از دنیا که باشیم، کارهایی هست که برای بهبود وضعیت می‌توانیم انجام دهیم. مهم این است که دائماً رصد کنیم که در منطقه، کشور و دنیا چه می‌گذرد؛ بدون شرمندگی از ایده‌های دیگران استفاده کنیم و آنها را متناسب با موقعیت خود به کار بگیریم. فعالیت‌هایی در دنیا در حال انجام است و شما به عنوان یک کتابخانه مستقل و یا بخشی از یک مجموعه باید به آنها توجه کنید و امکان پیاده‌سازی آنها را در اینجا بسنجید.»
یکی دیگر از صاحبنظران این عرصه که به تمجید از جشنواره ملی قصه‌گویی پرداخته ملک چیذری، قصه‌گوی برجسته کشور و از داوران دوره اول جشنواره است. چیذری ضمن هنرمندانه خواندن اجراهای دوره اول گفته بود: «به عنوان اولین تجربه، ما شاهد اجراهای ناب و هنرمندانه‌ای از قصه‌گوهای تازه‌کار بودیم. قصه‌گویانی که داستان‌هایی با طرح ساده انتخاب و توانستند یک تجربه قصه‌گویی ناب داشته باشند و در این گام موفق ظاهر شدند. شوق و شادی زایدالوصفی در جمع قصه‌گویان مشاهده می‌شد که این امر می‌تواند مقدمه‌ای برای جشنواره‌های بعدی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور باشد. مطمئناً کتابداران در کتابخانه‌های عمومی این تجربه‌ها را پیاده می‌کنند؛ همین مسئله باعث می‌شود با کتاب بیشتر آشنا شوند، مخاطب را بشناسند و جلسات قصه‌گویی را به صورت متوالی در فضای کتابخانه‌ها برگزار کنند.»
رضا سیف‌پور، سرپرست تیم داوری بخش منطقه‌ای جشنواره در گیلان نیز با مطلوب ارزیابی کردن دوره اول جشنواره گفت: «طبق بخشنامه دبیرخانه جشنواره قصه‌گویی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ابتدا مقرر شد شش قصه‌گوی برتر در سطح منطقه معرفی شود، اما با توجه به بالابودن سطح رقابت بین قصه‌گویان، هیئت داوران از طریق رایزنی با اداره‌کل ترویج کتابخوانی وامور فرهنگی نهاد، ۷ اثر برگزیده را معرفی کردند.»
دوره دوم و یک رقابت هیجان‌انگیز
حالا با این اوصافی که عرض شد، دومین دوره جشنواره ملی قصه‌گویی، که از مردادماه سال گذشته آغاز شده و مراحل استانی و منطقه‌ای آن برگزار شده، به ایستگاه پایانی نزدیک می‌شود و باید منتظر برگزاری رقابت‌های نهایی در مرحله ملی برای شناسایی نفرات برتر بود.
