به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، «نشست مأموریت کتابخانه‌های عمومی؛ با نگاهی به تجربه‌های ایرانی و جهانی» ۲۲ مهرماه ۱۴۰۲ با حضور میخائیل دیمیتریوویچ آفانسییف از روسیه، رشیده بوالحسن از مالزی، جورج مویزز کرول دو پرادو از برزیل، او. اِن. چوبِی از هند و علی فؤاد کارتال از ترکیه به عنوان مهمانان خارجی همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک و همچنین جمعی از استادان علم اطلاعات و دانش شناسی، مدیران و کتابداران برگزار شد.
چالش ها و آسیب های مشترک بین المللی در حوزه کتابخانه های عمومی
در این نشست سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد گفت: ایفلا معتقد است که کتابخوانی باید انسان را به زندگی بهتر برساند و به مسئله توسعه پایدار به‌عنوان یک مؤلفه حقوق بشری نگاه می‌کند اما مسئله اینجا است که آیا می‌توانیم برای همه کشورها استاندارها و برنامه‌های فرهنگی مشترک وضع کنیم؟
وی افزود: اگر بپذیریم فرهنگ هر کشور، خاص است و اقتضائات خودش را دارد، در این صورت وضع استانداردهای جهانی در حوزه فرهنگ، اگر غیرممکن نباشد، دست‌کم بسیار مشکل است.
میرعبداللهی با اشاره به اینکه شنیدن اطلاعاتی از کتابخانه های کشورهای میهمان، بسیار ارزشمند و مغتنم است تصریح کرد: به اعتقاد من گفتگو همیشه مفید است؛ حتی اگر به نتیجه قاطع و مثبتی نرسیم. حدس بنده این است که کشورهای حاضر در این مجمع درباره چالش ها و آسیب های حوزه کتابداری مسائل مشترک فراوان داشته باشند؛ اشتراکات فراوانی که ما به عنوان مأموریت کتابخانه های عمومی مدنظر داریم. مثلاً درباره وضع معیشتی کتابداران، یا نظام ارزیابی، خرید و ارسال منابع اطلاعاتی به کتابخانه ها، یا درباره نظام جذب و استخدام کتابداران و همینطور مشکلات مربوط به چرخه چاپ و نشر کتاب. همه این مشکلات بخشی از ماجرای کتابخانه های عمومی را در ایران و جهان توصیف می کند.
معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات افزود: ما نمی توانیم مشکلات را چیزی ورای کار خود بدانیم؛ آنها بخشی از کار ما در کتابخانه ها است. من امیدوارم در روزهای آینده بتوانیم فهرست نسبتاً کاملتری از این اشتراکات در اختیار داشته باشیم. کار کردن در محیطی که از بودجه دولتی برخوردار نباشد و به شکل عمومی اداره شود، از نظر تأمین منابع مالی و نیز شناساندن خود، بسیار دشوار است. به جز مسائل مشترک در حوزه کتابداری با این ۵ کشور در حوزه های کلانتر فرهنگی نیز اشتراکاتی داریم و این مسئله ما را در موقعیتی دلپذیر از مفاهمه قرار می دهد.
میرعبداللهی تأکید کرد: با وجود همه این مشکلات نهاد کتابخانه های عمومی ایران نه تنها حوزه کتابخانه ها و کتابخانه داری، بلکه بخش عظیمی از حوزه فرهنگ را در جمهوری اسلامی ایران نمایندگی می کند و اهتمام دارد که موضوع فعالیتش مردم به معنای عام کلمه هستند.
مأموریت کتابخانه عمومی؛ درک و چشاندن لذت خواندن
محمدرضا هراتی، معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی در این نشست، درک لذت خواندن را لازمه انس با کتاب در میان کودکان و نوجوانان دانست و گفت: خواندن در دنیای پُر زرق و برق کنونی، کار مشکلی است و دنیا به این مسئله توجه دارد. کشورهای مختلف تلاش می‌کنند با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود، بچه‌ها را کتابخوان‌تر کنند.
وی افزود: باید به کودکانمان بیاموزیم که حل مسائل خود را در کتاب جستجو کنند. روش های بسیاری برای مأنوس کردن کودکان با کتاب وجود دارد؛ تجربه من از ارتباط با فرزندانم حاکی از آن است که بلندخوانی، باهم خواندن و خواندن کتاب پیش از خواب، از روش های مأنوس شدن کودکان با کتاب است؛ همچنین بچه ها تمایل به انجام فعالیت هایی حول موضوع کتاب، دارند و به همین دلیل ما در کتابخانه های عمومی نوین بخش هایی با عنوان اتاق علم و ساختکده داریم تا بچه ها آنچه خوانده اند را تجربه کنند.
معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نهاد تصریح کرد: پیگیری این شیوه ما را در کتابخانه ها به موضوع کسب و کارها رساند؛ یعنی بزرگسالان یا نوجوانان که تجربیات اقتصادی یا کسب و کارهای کوچک دارند، با استفاده از تجربه دیگران و فضاهای اشتراکی موجود در کتابخانه ها می توانند تجربیات و توانمندی های خود را به اشتراک بگذارند و به کمک آموزش و منابع علمی و به روز، کسب و کارهایی را شکل بدهند و در حوزه اقتصادی برای خود و نیز چرخه اقتصادی کشور اثرگذار باشند.
تلاش برای بروزرسانی کتابخانه های عمومی مالزی
همچنین در این نشست رشیده بوالحسن، مشاور وزیر گردشگری، صنایع خلاقانه و هنرهای نمایشی ایالت ساراواک ضمن تقدیر از دعوت نهاد و ابراز خرسندی از حضور در این نشست ، اظهار داشت: ما در مالزی کتابخانه ها را به نوعی تقسیم بندی کرده ایم چراکه کتابخانه‌های عمومی باید از ابزارهای حقوقی استفاده کنند؛ وقتی صحبت از کتابخانه‌های عمومی می‌شود، مسئله بودجه اهمیت پیدا می‌کند و توسعه کتابخانه‌ها مستلزم حمایت‌ها و بودجه دولتی است. در این زمینه، گاهی پیش می‌آید کتابخانه‌ها در قبال ارائه خدمات، پول دریافت می‌کنند؛ این مسئله زمانی است که تجهیزات خریداری شده در کتابخانه‌های عمومی گران‌قیمت باشد.
رئیس پیشین کتابخانه ایالت ساراواک با بیان اینکه کتابخانه‌ها در مالزی زیرنظر نخست وزیری و آرشیو و کتابخانه ملی مالزی فعالیت می‌کنند، عنوان کرد: در کشور مالزی به دنبال توسعه خدمات کتابخانه‌ها هستیم و از مشارکت افراد و نهادهای محلی نیز در این زمینه استفاده می‌کنیم.
وی با بیان اینکه اینکه در کشور مالزی علاوه بر پیگیری بحث امانت کتاب در بخش آموزش کتابداران، استانداردهای خاصی را مدنظر قرار می‌دهیم؛ مثلاً دربحث استفاده از فناوری‌های روز، تلاش می‌کنیم کتابداران را به‌روز کنیم و با نهادهای دولتی در سطوح مختلف فدرال و استانی، همکاری می‌کنیم.
بوالحسن با اشاره به تقویت پایگاه‌های اطلاعاتی علمی در ۲۰۰ کتابخانه عمومی مالزی گفت: در حوزه کتابخانه‌های عمومی هر ۲ تا ۵ سال تلاش می‌کنیم از نظر تجهیزات و آموزش کتابخانه‌های عمومی را به‌روز کنیم. در کشور مالزی ۴۰ استان داریم و هر استان کتابخانه خاص خودش را دارد. کتابداران در کتابخانه‌های عمومی مالزی برای کتابخوان کردن مادران و کودکان، به‌خصوص کودکان، حتی پیش از تولد تلاش می‌کنند و سعی می‌شود فرهنگ کتابخوانی پایدار در کشور ایجاد شود.
برزیل و مدیریت فدراسیونی کتابخانه های عمومی
جورج مویزز کرول دو پرادو، رئیس فدراسیون کتابخانه های برزیل اظهار داشت: در سایر کشورها معمولاً انجمن کتابخانه های کشور وجود دارد اما در برزیل فدراسیونی وجود دارد که ۱۷ انجمن ذیل آن فعالیت می کنند؛ در واقع به دلیل گستردگی کشور این مدل برای اداره انتخاب شده است. در فدراسیون کتابخانه های برزیل ۸ کارگروه و ۷ کمیته متشکل از کتابخانه های تخصصی داریم. همچنین کارگروه هایی مربوط به کتابخانه های عمومی داریم و از سال ۲۰۱۷ اهداف توسعه پایدار را دنبال می کنیم.
وی ادامه داد: با توجه به قیمت بالای کتاب در کشور، ما در زمینه تهیه کتاب ها برای مدارس و کتابخانه های عمومی دچار مشکل هستیم. همچنین دولت ما سیستم کتابخانه ملی دارد که با ۲۷ دولت محلی کار می کند. مأموریت ما این است که شبکه ای از کتابداران و کتابخانه ها ایجاد کنیم که کارشان تنها جمع کردن مجموعه ای از کتاب ها در ساختمان کتابخانه نباشد، بلکه ما می خواهیم نشان دهیم که کتابخانه، مرکزی برای ارتباط و نیز ارتقای دانش است.
استاد دانشگاه ایالتی سانتا کاتارینا، اضافه کرد: دولت برزیل برنامه ای دارد که طی آن میزان مطالعه رتبه بندی می شود و بر این اساس استان ها یا کتابخانه هایی که نرخ مطالعه بالاتری دارند، بودجه بیشتری دریافت می کنند. همچنین ما کنگره ای علمی مربوط به کتابخانه داریم که از کتابداران هر استان دعوت می کنیم در آن حضور داشته باشند. علاوه بر این مجله علمی ما از سال ۱۹۶۳ منتشر می شود و اطلاعاتی به زبان های پرتغالی، اسپانیایی و انگلیسی ارائه می کند.
تشابه اداره کتابخانه های عمومی در ایران و هند
او. اِن. چوبِی، دبیرکل انجمن کتابخانه های هند، ضمن ابراز خرسندی از حضور در این نشست، با اشاره به وضعیت کتابخانه های عمومی در هند، گفت: در حال حاضر هند ۳۵ استان دارد که از این بین، در ۲۰ استان قوانین مربوط به کتابخانه ها وجود دارد. در این قانون مواردی مربوط به کسب درآمد کتابخانه ها و مالیات آن ها مطرح شده است. همچون ایران ما در هند بنیادی مربوط به کتابخانه های عمومی داریم که زیر نظر وزارت فرهنگ کار می کند. در حال حاضر هند بیش از ۴۶ هزار کتابخانه عمومی دارد؛ ۳۱ کتابخانه در مراکز استان ها داریم؛ ۱۱ کتابخانه تخصصی در مراکز استان ها وجود دارد؛ ۵۸۲ کتابخانه در نواحی مختلف، ۵۲۱ کتابخانه منطقه ای و بیش از ۱۱۰۰ کتابخانه شهری داریم. بیش از ۱۲ هزار کتابخانه روستایی و ۲۷ کتابخانه سیار در هند موجود است. بیش از ۹۰۰ کتابخانه مدرسه ای داریم و تعداد کتابخانه های سمن ها یا سازمان های مردم نهاد به بیش از ۹۰۰ باب می رسد.
وی تصریح کرد: ما در هند هم با مشکل افت نرخ مطالعه روبرو هستیم.
کارکردهای مخفی کتابخانه و مأموریت اصلی آن
میخائیل دیمیتریوویچ آفانسییف، رئیس انجمن کتابخانه‌های روسیه، اظهار داشت: من می خواهم درباره مأموریت کتابخانه های عمومی که آقای میرعبداللهی به آن اشاره کردند، صحبت کنم. به اعتقاد من اینکه مأموریت کتابخانه های عمومی چیست، با توجه به موقعیت های مختلف، جواب های متعددی می تواند داشته باشد. می توان از نقطه نظر سیاسی به این سؤال پاسخ داد و آن یک جواب است؛ اما پاسخ به این پرسش از نقطه نظر ما کتابداران چیز دیگری است؛ علاوه بر این، جواب سومی هم وجود دارد و آن زمانی است که از زاویه دید خوانندگان کتاب ها بخواهیم مأموریت کتابخانه های عمومی را بدانیم. به نظر می رسد که کتابداران کتابخانه های روسیه به مدل های مختلفی به این موضوع پاسخ داده اند.
وی افزود: از زمان شوروی کتابخانه های ما موقعیت هایی سیاسی داشته اند و به همین دلیل در مکان هایی که از جمعیت کمی هم برخوردار بوده، کتابخانه های زیادی وجود داشته است. بعد از فروپاشی شوروی و با مستقل شدن مناطق مختلف، کتابخانه ها نیز استقلال یافتند؛ این موضوع باعث شد بسیاری از کتابخانه ها، سالانه حدود ۸۰۰ کتابخانه، بسته شود. در این شرایط ما کتابداران و همچنین انجمن کتابخانه ها برای حل مشکل، تمام تلاش خود را کردیم.
رئیس کتابخانه ملی تاریخ روسیه تصریح کرد: آن زمان من رئیس آن گروه بودم. قوانین تدوین شده در سال ۱۹۰۰ پذیرفته شد که در آن به چیزهای مختلفی از جمله آزادی و استقلال کتابخانه ها، اشاره شده بود. در این زمان کتابخانه ها به طور مستقل و در قالب منطقه ای کار خود را آغاز کردند. در واقع می توان گفت در این زمان استاندارد ملی یا قومی در کتابخانه های محلی ایجاد شد. در حال حاضر زمان جدیدی از زندگی است که دولت ما به کتابخانه ها به عنوان ابزاری برای تربیت جامعه، توجه بسیاری دارد. اینجا بود که ما کتابداران متوجه شدیم هیچوقت نباید منتظر باشیم که سیاست، مشکلات ما را حل کند؛ به همین دلیل سندی با عنوان استراتژی توسعه کتابخانه ها تا سال ۲۰۳۰، تدوین کردیم. ما این اسناد را در اختیار وزیر فرهنگ قرار دادیم، ایشان ضمن ابراز رضایتمندی این اسناد را در اختیار دولت گذاشتند و در حال حاضر این سند، سندی دولتی محسوب می شود.
میخائیل دیمیتریوویچ آفانسییف در ادامه در خصوص به علایق و تمایلات خوانندگان کتاب گفت: انسان و کتاب، دو مسئله کلیدی است که در مسائل کتابخانه های عمومی مورد توجه قرار می گیرد. ممکن است محتوای کتاب ها مربوط به قومیت ها، فرهنگ ها و رسومات مختلف باشد اما کتاب، چیزی است که همه ما را متصل می کند. ما در حال بررسی این موضوع هستیم که بدون کتاب، کتابخانه، فرهنگ و حتی انسانی وجود نخواهد داشت؛ با این حال نیاز انسان به کتاب و کتابخانه تنها به این مسئله محدود نمی شود. در واقع ما با موضوع دیگری به نام عملکردهای مخفی کتابخانه روبرو هستیم. برای نمونه کتابخانه ای که در کنار خانه سالمندان قرار داشت و مرد مسنی هر روز در حال عبور به کتابخانه می آمد، کتابی بر می داشت و با کتابداران به گفتگو می نشست. این اتفاق ادامه پیدا کرد تا حدی که رئیس کتابخانه با خانه سالمندان تماس گرفت تا بپرسد آیا این شخص از خانه سالمندان برای گرفتن کتاب به کتابخانه می آید یا خیر؛ در حالی که ایشان اصلاً سواد نداشت. در واقع می توان گفت کتابخانه برای یک انسان مکانی است که او را به عنوان یک انسان به رسمیت می شناسند. بنابراین مأموریت ما مشخص است، مأموریت ما انسان است.
کتابخانه عمومی نهادی فراگیر و بدون تبعیض
در ادامه علی فؤاد کارتال، رئیس انجمن کتابخانه‌های ترکیه ضمن ابراز خرسندی از حضور در این نشست، در خصوص اهمیت کتابخانه های عمومی اظهار داشت: کتابخانه های عمومی خدماتی رایگان به شهروندان ارائه می کند. حتی می توان گفت نهادی است که به مردم بدون توجه به دین و مذهب و قوم، یکسان می نگرد و هر گونه تبعیض را دفع می کند. کتابخانه ها بعضاً می توانند به عنوان ابزاری سیاسی از طرف حکومت ها مورد استفاده قرار گیرند.
وی ادامه داد: در کشور ما کتابخانه های عمومی زیر نظر وزارت فرهنگ هستند. در هر استان یک کتابخانه عمومی استانی و در اکثر شهرستان ها هم کتابخانه های عمومی موجود است. خرید کتاب برای این کتابخانه ها به صورت متمرکز از سوی اداره کل کتابخانه ها در دولت، انجام و توزیع می شود. بودجه های مشخصی نیز برای کتابخانه های استانی تأمین می شود تا بر اساس نیازهای محلی و بومی به خرید منابع مورد نیاز خود بپردازند.
علی فؤاد کارتال به ارائه اطلاعاتی در خصوص انجمن کتابخانه‌های ترکیه پرداخت و گفت: انجمن ما در سال ۱۹۴۹ به صورت عام المنفعه تأسیس شد. شعبات مختلفی در استان های مختلف داریم. اصول اخلاقی انجمن در سال ۱۹۹۶، تدوین شد. در سال ۲۰۰۸ بیانیه آزادی بیان را منتشر کردیم. از سال ۱۹۶۹ به بعد ما همه ساله هفته کتاب را برگزار می کنیم. برای افزایش نرخ خوانش کتاب و ترغیب مردم به کتابخوانی، در هفته کتاب جشنواره هایی برگزار می کنیم. در این هفته در حوزه صنفی خود مباحثه و مناظره و برای احقاق حقوق خودمان تبادل نظر می کنیم.
وی ادامه داد: امسال در ۲۹ اکتبر، صدمین سال تأسیس جمهوری را گرامی خواهیم داشت؛ به عنوان انجمن، سمپوزیومی تشکیل دادیم که ۴ روز طول کشید و طی این ۴ روز تمام کتابخانه هایی که در دوره جمهوریت احداث شده را ارزیابی کردیم. ۱۲۰۰ شرکت کننده در این سمپوزیوم ثبت نام کردند اما در عمل ۸۷۵ نفر مشارکت فعال داشتند. به اعتقاد من مهم است که به عملکردمان در گذشته نگاهی ارزیابانه بیاندازیم.
کتابخانه های عمومی ایران در یک قاب
اصغر گودرزی، مدیرکل توسعه کتابخانه ها اظهار داشت: در حال حاضر ۳۷۰۰ باب کتابخانه تحت پوشش نهاد فعالیت می کند که از این تعداد ۲۷۵۰ کتابخانه به صورت مستقیم توسط نهاد کتابخانه های عمومی کشور اداره می شود. در حال حاضر بیش از ۸۰۰ روستا دارای کتابخانه عمومی است. ۵۰ باب کتابخانه سیار در کشور فعال است که مأموریتشان ارائه خدمت به مناطق فاقدکتابخانه است و هر کدام به حداقل ۸ منطقه خدمت رسانی می کند. کتابخانه های مرکزی استاندارد و مرکزی شهرستان و درجه بندی های مختلفی داریم؛ تمامی شهرستان های ما دارای کتابخانه عمومی است و شهرهای معدودی فاقدکتابخانه است. همه کتابخانه های نهادی تحت نرم افزار سامان مدیریت می شوند. این کتابخانه ها توسط بیش از ۵۵۰۰ کتابدار متخصص که اکثر آنها دانش آموخته علم اطلاعات و دانش شناسی هستند، مدیریت می شوند.
وی در خصوص خدمات کتابخانه های عمومی گفت: تقریباً تمام کتابخانه های عمومی کشور دارای بخش کودک هستند و به بخش نوجوان نیز توجه ویژه ای شده است. در کتابخانه های جدید فضایی به نام تالار علم و خلاقیت ایجاد شده که علاوه بر اتاق علم، فضایی به عنوان ساختکده جهت آشنایی بیشتر نوجوانان با حرفه های گوناگون دارد. دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی برای اکثر کتابخانه های عمومی فراهم است. همچنین تنوع فضاهای سالن های مطالعه، کلاس های آموزشی تحت وب، خدمات به گروه های خاص از جمله آموزش خط بریل و... مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در ۲ سال اخیر ارائه خدمات به ناشنوایان با اجرای برنامه هایی چون قصه گویی به زبان اشاره، آموزش لغات و جمله سازی، آموزش زبان اشاره، برگزاری کلاس های آموزشی راهنمایی و رانندگی، کمک های اولیه و... به صورت جدی در کتابخانه های عمومی دنبال شده است. همچنین نهاد کتابخانه ها با محوریت استان فارس در حال تولید منابع ویژه ناشنوایان است.
گودرزی اضافه کرد: به منظور ایجاد خدمات جدید و متنوع در کتابخانه ها، نهضت بازطراحی کتابخانه ها چند سالی است آغاز شده و در حال حاضر بیش از ۵۰ کتابخانه در کشور در حال بازطراحی و ارئه خدمات جدید هستند.
توجه به آمایش سرزمینی در توسعه کتابخانه ها
سکینه قاسم پور، مدیرکل دفتر برنامه ریزی نهاد با اشاره به نحوه اداره کتابخانه های عمومی در ایران گفت: کتابخانه های عمومی در ایران به صورت متمرکز اداره می شود و ما در دو سطح ستاد و صف فعالیت می کنیم. به طور کلی در سطح صف، سرگرمی، پر کردن اوقات فراغت، پرورش خلاقیت، آموزش و آگاهی بخشی مأموریت های اصلی کتابخانه های عمومی محسوب می شوند؛ در سطح ستاد نیز، مأموریت اصلی ما پشتیبانی از صف و کتابخانه های عمومی است.
وی با اشاره به تنوع قومی و زبانی در ایران، تصریح کرد: در سال های اخیر تلاش کردیم که منابع و خدمات کتابخانه های عمومی را متناسب با نیاز جمعیت خدمتگیر طراحی و تأمین کنیم. اگرچه در ابتدای مسیر هستیم اما تاکنون برنامه هایی همچون طرح «مأموریت کتابخانه من» و آموزش کتابداران برای شناخت جامعه خدمتگیر اجرا کرده ایم.
قاسم پور با اشاره به اجرای طرح آمایش ملی فضاها، خدمات و منابع کتابخانه های عمومی، گفت: در این طرح علاوه بر جایابی مناسب کتابخانه ها، موضوع تأمین منابع و خدمات کتابخانه نیز مورد توجه قرار گرفته است. امید است هر کتابخانه ای بتواند مأموریت خود را شناسایی کرده، متناسب با آن خدمت طراحی کند و به جامعه خدمت گیر خود ارائه دهد.
چالش های پیش روی کتابخانه های عمومی در ایران
در ادامه سعید اسدی، دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شاهد و سردبیر فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ضمن خوشامدگویی به میهمانان خارجی گفت: در فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی ما مقالاتی درباره مسائل روز کتابخانه های عمومی در ایران را پوشش می دهیم که به اعتقاد من کاری منحصر به فرد است. از آنجایی که ما مایل به ارتقای این مجله بودیم، نمایه سازی آن را در نمایه های بین المللی آغاز کردیم و امیدواریم همکاری سایر کشورها را نیز در این زمینه داشته باشیم.
وی با اشاره به چالش های پیش روی کتابخانه های عمومی در ایران، گفت: یکی از مشکلات ما فقدان علاقه به خواندن در نسل جدید و عدم مراجعه آنها به کتابخانه با توجه به پیشرفت های تکنولوژی است؛ برای ترغیب نسل جدید به استفاده از کتابخانه خدمات بسیاری از سوی کتابخانه های عمومی ارائه می شود اما واقعیت این است که شمار استفاده کنندگان از این خدمات قابل توجه نیست. مشکل دوم، ساختمان کتابخانه ها و مجموعه سازی است؛ در ایران ساختمان بیشتر کتابخانه های عمومی کوچک است و نیاز به بازسازی و فضای بیشتر دارد؛ علاوه بر این مجموعه های ما فقط دارای کتاب های فارسی هستند، به اعتقاد من ما به منابع بین المللی از سایر کشورها نیز نیاز داریم. به اعتقاد من نسل جوان ما نیاز دارند کتاب هایی به زبان انگلیسی و سایر زبان ها، که در ایران منتشر نمی شود، را در کتابخانه های عمومی ببینند.
ایده ارتباط کتابخانه های عمومی و کتابخانه های بیمارستانی
در ادامه فاطمه شیخ شعاعی، دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران و رئیس مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات علمی وزارت بهداشت، به نقش اطلاعات سلامت در کتابخانه های عمومی اشاره کرد و گفت: به اعتقاد من کتابخانه عمومی می تواند کانالی برای انتقال اطلاعات سلامت به کاربران باشد. ما در انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران وبینارهایی در حوزه سلامت برای کاربران کتابخانه های عمومی و کتابداران برگزار کردیم. ایده من این است که ما می توانیم بین کتابخانه های بیمارستانی و عمومی ارتباطی برقرار کنیم؛ چراکه کاربر کتابخانه بیمارستانی همان کاربر کتابخانه عمومی است؛ مبادله اطلاعات بین این دو کتابخانه باعث می شود خدمات بهتری به بیماران، که به نوعی کاربر کتابخانه عمومی هستند، نیز ارائه دهیم.
به روز بودن مباحث مطرح در کتابخانه های عمومی ایران
داود حاصلی، استادیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه خوارزمی و عضو هیئت مدیره انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران، گفت: برای ارتقا و گسترش کتابخانه های عمومی، انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران در سال ۲۰۱۸ تأسیس شد. اهم وظایف این انجمن مباحث مربوط به پژوهش، تولید محتوا، آموزش، انتشارات و برگزاری رخدادهای علمی و حرفه ای است. در حال حاضر این انجمن بیش از هزار نفر عضو فعال دارد و در اکثر رخدادهای حوزه کتابخانه های عمومی در ایران نقش فعال دارد.
وی با اشاره به پژوهش های حوزه کتابخانه های عمومی ایران، اظهار داشت: مسائل مطرح در حوزه کتابخانه های عمومی ایران در سال های اخیر بسیار به مباحث روز دنیا نزدیک شده است. در ایران دانشگاهیان، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران و سایر انجمن های فعال در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، سعی کرده اند برای کتابخانه های عمومی ایران نقش هایی که امروزه در دنیا وجود دارد را تعریف و گفتمان سازی کنند. مباحثی چون نقش کتابخانه های عمومی در آموزش، مسائل اجتماعی و... از جمله مواردی است که کنگره های سالانه و همایش های بین المللی حول آن برگزار شده است. در حال حضر تلاش می شود، به مسائلی که در بطن جامعه مطرح و مورد نیاز است، در کتابخانه های عمومی پرداخته شود که یکی از آن ها کسب و کارهای کوچک است.
کتابدار در ایران به مثابه یک مشاور و معلم برای کودک
در ادامه این نشست زهرا عبداللهی، کتابدار و مجری برنامه تلویزیونی هدهد سفید، به بیان تجربیات خود از ۱۰ سال کار با کودکان پرداخت و گفت: در بخش کودک کتابخانه سعی می شود با ایجاد جذابیت های بصری و شاداب سازی، محیطی امن و دلپذیر برای کودکان ایجاد کنیم و کتابدار به مثابه یک مشاور و معلم برای کودک، ایفای نقش می کند. ما در قالب جلسات قصه گویی، جمع خوانی، بلندخوانی و نمایش، متوجه نقاط ضعف و قوت کودکان می شویم و برای بهبود و تقویت آنها تلاش می کنیم. کلاس های نقاشی، نقالی و شاهنامه خوانی برگزار می کنیم و در کلاس های کاردستی و اوریگامی مهارت های دست ورزی را به کودکان آموزش می دهیم. سعی ما این است که با صرف کمترین هزینه در قالب جشنواره ها و همایش های مختلف، مفاهیمی چون احترام به طبیعت، فلسفه برای کودکان و پرورش تفکر خلاق را انتقال دهیم. همچنین سعی می کنیم در مناسب های مذهبی، قصه گویی هایی داشته باشیم که اعتقاداتمان را به کودکان آموزش دهیم. در واقع تمام توانمان را به کار می گیریم که کودک کتابخانه را به عنوان خانه دوم خود بپذیرد و در آن احساس آرامش توأم با یادگیری داشته باشد. در ارائه این خدمات هیچگونه تبعیضی بین ایرانی ها و اتباع وجود ندارد.
وی ادامه داد: برنامه هدهد سفید، یک برنامه تلویزیونی کتاب محور است که من به همراه یکی از اعضای فعال بخش کودک، اجرای آن را بر عهده داشتیم. در این برنامه با حضور متخصصین حوزه نشر، نویسندگان، ناشران و حتی روانشناسان کودک، سعی کردیم ارتباط بیشتری با مخاطب داشته باشیم. بحمدالله در این زمینه موفق عمل کردیم و هدهد سفید به عنوان یکی از برنامه های پرمخاطب تا حدود زیادی توانست به اهداف خود برسد.
کتابخانه مرکزی پارک شهر؛ کتابخانه ای جامع
مرضیه یگانه، مسئول کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران در ادامه این نشست ضمن خوش آمدگویی به مهمانان به بیان تجربیات خود پرداخت و گفت: کتابخانه مرکزی پارک شهر بزرگترین و قدیمی ترین کتابخانه عمومی شهر تهران محسوب می شود. این کتابخانه بیش از ۱۴ هزار نفر عضو فعال دارد؛ میزان امانت ماهانه این کتابخانه بالغ بر ۱۴ هزار نسخه کتاب است؛ برنامه های فرهنگی و آموزشی به صورت فصلی طراحی می شود و در کلاس هایی که برگزار می کنیم از ظرفیت کتابداران و نیز مربیان خارج از حوزه کتابخانه های عمومی استفاده می شود.
وی با اشاره به مأموریت کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران افزود: تبلیغاتی وسیع برای ترغیب مردم به کتابخانه انجام شده است. برنامه های فرهنگی مستمر، برگزاری جلسات ماهانه نقد و بررسی کتاب، ارسال رایگان کتاب به منازل از برنامه های شاخص در این راستا بوده است. هدف نهایی ما در این کتابخانه این است که هر عضوی در هر کتابخانه عمومی شهر تهران قادر به یافتن کتاب مورد نظر خود نبود، بتواند آن را در کتابخانه پارک شهر به عنوان کتابخانه مرکزی تهران پیدا کند.
تعریف خدمات کتابخانه ها با توجه به جمعیت خدمت گیر
مریم امیدخدا، مسئول کتابخانه هدهد سفید نیز در این نشست اظهار داشت: تلاش کتابداران کتابخانه های عمومی بر شخصی سازی خدمات کتابخانه ها معطوف شده است. در واقع ما به دنبال این هستیم که نیاز بچه ها و خانواده ها سنجیده شود.
وی با اشاره به تجربه کتابخانه هدهدسفید در راستای آشنایی کودکان با اطلاعات سلامت محور در زمان همه گیری ویروس کرونا و نیز مدیریت مالی، طراحی و اجرای برنامه هایی همچون کارگاه های آموزشی را فعالیت های شاخص در این حوزه دانست.