به گزارش روابط عمومی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان ایلام، ششمین نشست محفل ادبی بر قاف قلاقیران با موضوع درآمدی بر شعر کردی ایلام با حضور سمیه حیدری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان ایلام؛ عباس صیدی کلهر، دبیر محفل ادبی؛ حبیب‌اله بخشوده، علیرضا خانی، نعمت اله داوودیان و جمعی از دوستداران ادبیات استان در سالن جلسات کتابخانه مرکزی ایلام برگزار شد.
سمیه حیدری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان ایلام در ابتدای این محفل با بیان اینکه زبان هر کشور آینه تمام نمای فرهنگ آن جامعه است، اظهار داشت: زبان وقتی می‌میرد که آخرین شاعر، اندیشمند و نویسنده مرده باشد و خوشبختانه در زبان و گویش های منطقه ای شاهد رویش استعدادهایی در حوزه‌های مختلف ادبی هستیم که در راستای تعالی فرهنگ و ادبیات تلاش می کنند.
حیدری در ادامه سخنان خود گفت: یکی از اصلی‌ترین اهداف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تقویت زبان بومی و محلی منطقه با برگزاری محافل ادبی است. پایه‌های اساسی برای توسعه هر کشور، توسعه زبان و فرهنگ آن کشور است و زمانی که جامعه ای دارای زبان قدرتمند در علوم مختلف باشد به توسعه همه جانبه دست خواهد یافت.
وی خاطرنشان کرد: کمترین دستاورد این محافل، ورود شخصیتها و فعالان فرهنگی و ادبی استان به فضای کتابخانه ها است که در نتیجه آن تردد جوانان و نوجوانان به کتابخانه بیشتر خواهد شد.
مدیرکل کتابخانه های عمومی استان ایلام ادامه داد: معرفی اساتید بومی-محلی حوزه ادبیات به جامعه و شناسایی و حمایت استعدادها از دیگر اهداف تشکیل این محافل است که کتابخانه ها، یعنی بیش از ۵۷ کتابخانه در استان و بیش از ۳۵ هزار عضو فعال می تواند در این عرصه مثمر ثمر باشد.
وی در پایان سخنان خود به چگونه سخن گفتن و استفاده از واژه ها در زبان و شعر بومی اشاره کرد و گفت: سخن گفتن و چگونگی استفاده از کلمات در هنگام سخن گفتن دو مقوله متفاوت است. به عبارتی هر کس توان سخن گفتن دارد اما این شاعران، ادیبان و سخنوران هستند که اصول چگونگی سخن گفتن و کاربرد صحیح کلمات در جملات را می توانند به درستی به دیگران آموزش دهند.
در ادامه حبیب بخشوده به ارائه مطالبی در خصوص پیشینه جغرافیایی و سیاسی استان ایلام در تاریخ، پیشینه شعر کردی و قالب دوبیتی و در ادامه بررسی شش مجموعه شعر کردی ایلامی در قالب دوبیتی پرداخت و گفت: به مناطق کنونی استان ایلام در گذشته های دور «پهلوی» می گفتند که ریشه در زبان ساسانی داشت و در زمان اسلام به «فهلوی» تبدیل شد.
وی به وجود اشعار در تاریخ تحت عنوان «فهلویات» اشاره کرد و گفت: قالب فهلوی تنها قالبی است که می توان از آن به عنوان قالبی ایرانی یاد کرد که پیوند با ایران پیش از اسلام دارد و در قرون دوم و سوم هجری و تا زمان رودکی، اشعار زیادی با قالب فهلوی سروده شده است. فهلوی در بحر هزج سروده می شده است. دوبیتی، ریشه در اعماق شعر پهلوی پیش از اسلام دارد و به این لحاظ از رباعی ریشه دارتر بوده و قالب دوبیتی بر اساس فهلویات است.
خالق مجموعه شعر «صدای آبرنگ‌ها» به بررسی فهلویات توسط سیداحمد حسینی کازرونی، گونه شناسی اشعار باباطاهر، بررسی فهلویات در اشعار عین القضات همدانی و... پرداخت و گفت: دوبیتی قالب ادبی لهجه‌های ایرانی است و ما در آثار حافظ و سعدی و... به عنوان قله‌های زبان فارسی، کمتر شاهد دوبیتی هستیم، اما رباعی دارند. رباعی به لحاظ ساختار قافیه و تعداد مصرع‌ها شبیه به دوبیتی است اما می‌توان گفت که قالب دوبیتی متعلق به لهجه‌های ایرانی است.
وی در توضیح دوبیتی ملحون گفت: دوبیتی، لحن‌دار است به این معنا که لحنی متفاوت با زبان فارسی رسمی دارد و در آن، تبریزی‌ها، بوشهری ها، کرمانشاهی‌ها، ایلامی‌ها و... هر کدام دارای لحن خاص خود هستند و بسیاری از آنها با ساز خوانده و نواخته می‌شوند.
وی افزود: پرویز ناتل خانلری در خصوص دوبیتی می گوید این قالب دو خصلت دارد، یکی کمیت و دیگری هجا و تکیه بر هجا در اینجا به آن معناست که بر خلاف عروض، دوبیتی تکیه بیشتری بر هجا برای انتقال معانی و پیام های خود دارد که چیزی جز تأکید بر پاکی و درستی و پیروی از رهبران فکری نیست. دوبیتی متعلق به لهجه های ایرانی و برآمده از فهلویات است.
بخشوده سپس به بررسی شش کتاب شعر کردی ایلامی که به دوبیتی اختصاص دارند پرداخت و گفت: شاعران معاصر استان ایلام همگی در قالب دوبیتی شعر سروده اند که بارزترین آنها فرهاد شاهمرادیان است که در طول ۱۰ سال ۷۰۰ دوبیتی کردی به گنجینه ادبی استان ایلام افزوده است. در دوبیتی‌های کردی شاهمرادیان تکیه بر ضرب المثل و کنایات و نوعی رندی مشاهده می‌شود.
بخشوده سپس به دو شاعر زن ایلامی سمیه مهری و حدیث حیدربیگی پرداخت و عنوان کرد: اشعار آنها شعر زنانه کردی است و شعرها بیشتر وقوعی هستند و به طبیعت زبان کردی امروز نزدیک تر بوده و نوعی نگرانی از وضعیت موجود و غافلگیری درونمایه آنها را تشکیل می دهد.
خالق شعر «نه‌یله‌مه جی» ادامه داد: شاعر دیگر که در قالب دوبیتی کتاب چاپ کرده نورالدین نوراللهی است که اشعار وی عاشقانه است و در برخی اشعار شکست وزنی و شلختگی زبانی نیز مشاهده می شود.
بررسی اشعار مصطفی بیگی در قالب دوبیتی، دیگر بخش سخنان بخشوده بود. وی گفت: مصطفی بیگی در کتاب «واژا» گرچه در قالب دوبیتی شعر سروده است اما ساختار دوبیتی ها را بر اصل جدانویسی منتشر کرده است. توجه به طبیعت و استفاده از عناصر آن جهت بهره بردن در مفاهیم اجتماعی مدنظر شاعر از دیگر خصوصیات این اشعار است.
بخشوده سپس به دوبیتی های تازه منتشر شده ظاهر سارایی پرداخت و گفت: ظاهر سارایی در کتاب «که‌لیمه و که‌موته‌ر» دوبیتی های خیامی سروده است و به جای اشعار وقوعی و عاشقانه، به فضای رباعی گونه و اشعار فلسفی روی آورده است. ظاهر سارایی با توجه به تجربیاتی که در شعر فارسی و کردی دارد در این مجموعه دوبیتی هیچگونه لغزش زبانی ندارد و شعر او از نظر زبانی نوعی شعر اقتدارگراست و زبان استفاده شده در آن یک زبان ادبی است.
بخشوده ضمن مقایسه اشعار وقوعی و اشعار اندیشه ورزانه، ادامه داد: شعر ظاهر برخلاف اشعار وقوعی بوده و بر اساس عاطفه نیست بلکه بر اساس اندیشه است و تفکر را در حصار کلمات مطنطن شکل می دهد. وی به کلمات مسلط است و به ترکیب سازی علاقه دارد و شعرهای پخته او باعث توجه شاعران کردی سرا و خصوصا دوبیتی سرا شده است.
در ادامه عباس صیدی کلهر به بیان نکات و مطالبی در خصوص کوتاه گویی در شعر کردی پرداخت و سایر شعرای حاضر در محفل به خوانش قطعاتی بومی و محلی در گویش های مختلف پرداختند.
شایان ذکر است شناخت مبانی شعر کردی، معرفی سبک های شعری، معرفی شاعران و راهکارهای سرایش شعر از گزیده مطالب این محفل بود. این محفل ادبی همراه با شعرخوانی شاعران ایلامی به پایان رسید.
