به گزارش روابط عمومی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، بیستمین رویداد «کسبوکارهای کوچک در کتابخانه‌های عمومی» به منظور تبیین نقش علمی و اجراییِ کتابخانه‌های عمومی در حمایت از کسب وکارهای کوچک با حضور سید باقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور؛ احمد شعبانی، عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان؛ محسن طاهری، عضو هیأت علمی گروه مهندسی صنایع و آینده‌پژوهی دانشگاه؛ احسان شهیر، مدیرکل دفتر هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری اصفهان؛ نگین معزی، رئیس دانشگاه مهارت دختران کاشان؛ سجاد کرم، سرپرست اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان، مربیان و صاحبان کسبوکارهای کوچک در سالن اجتماعات کتابخانه صائب اصفهان برگزار شد.
«مردم» موضوع فرهنگ‌اند
سید باقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در این رویداد، ضمن اشاره به پیشگامیِ نهاد کتابخانه‌ها در تبیین علمی حوزه‌های انضمامیِ مرتبط با کتابخانه عمومی، گفت: نهاد کتابخانه‌ها تاکنون دو همایش بین‌المللی برای شرح و بسط علمی و اجرایی موضوع «خدمات کتابخانه‌ای» برگزار کرده است. این دو همایش و ملحقات استانی آن، از یک سو جامعه علمی کشور را به مشارکت در نظریه‌پردازی در باب «نسبت کتابخانه با حوزه عمومی» دعوت کرد و از سوی دیگر مدیران اجراییِ مرتبط با موضوع را به توجه به این حوزه فراخواند. البته برآیند تلاش این دو گروه، سرانجام، باید خود را در تغییر شیوه ارائه خدمت از سوی کتابداران به کاربران نشان دهد و در این صورت است که ما ترسیمی واقعی از ایده مترقی «کتابخانه به عنوان پایگاه اجتماعی فرهنگی» خواهیم داشت.
میرعبداللهی، در ادامه، سخنان خود را در قالب ارائه یادداشتی با عنوان «مردم موضوع فرهنگ‌اند» ارائه کرد. این یادداشت در پی می‌آید:
وقتی نسبت میان توده / مردم/ طبقه را با مفهوم فرهنگ (به معنای قدر مشترک میان هنجارها، دانش‌ها و گرایش‌های قومی که به اندیشه و کنش فردی نیز تبدیل شده است) می‌سنجیم، منظورمان از «مردم»، اصطلاحی است که در مردم‌شناسی (Anthropology) به کار می‌رود، و نه در جامعه‌شناسی و نه حتی در انسان‌شناسی. مسائل، مبادی و ادعاهای جامعه‌شناسیِ آکادمیک بیشتر در میان اصحاب آکادمی، مجلات علمی ـ پژوهشی و کنفرانس‌های علمی مطرح می‌شود، ولی مردم‌شناسی مطالبش را با مخاطب‌های مرتبط (کف خیابان) در میان می‌گذارد که از این نظر ـ در موضوعات مرتبط با حوزه فرهنگ ـ با رشته مطالعات فرهنگی بی‌ارتباط نیست. اگرچه برخی جامعه‌شناسانِ امروز به جنبه‌ای خاص از زندگی اجتماعی توجه دارند و برخی مطالعات‌شان ممکن است به طور مستقیم به سطحی از تغییرات اجتماعی و فرهنگی نیز منجر شود، اما همّ و غمّ عمده جامعه‌شناسان ما، به‌ویژه بسیاری از دانشگاهیان، تمرکز بر فهم نظری فرآیندهای اجتماعی آن هم با روش پدیدارشناسی است. اما مردم‌شناسی (از آن‌جا که بین رشته‌ای است) بر توسعه و پیشرفت فرهنگ یک جامعه/ محله خاص تمرکز می‌کند و می‌تواند سطح تحلیل خود را، همزمان، متوجه ابعاد خُرد و کلان مناسبات جامعه کند.
از این نظر و به دلیل تنوع و گوناگونیِ گروه‌های انسانی در مردم‌شناسی، این دانش بیشترین نسبت را با کتابخانه عمومی ـ به وصف عمومیتش ـ دارد؛ بنابراین، آن مردمی که مخاطب مدیران و کتابداران کتابخانه‌های عمومی هستند، با موضوع کار و پژوهش مردم‌شناسان نسبتی قابل توجه دارند. دعوت گروه‌های جامعه‌شناسی، و اساساً همه رشته‌های علوم انسانی، به حضور در حوزه عمومی و فراتررفتن از آموزش صرف دانشگاهی نیز در همین مسیر مطرح می‌شود.
اینک سؤال این است که نسبت میان فرهنگ و مدیران فرهنگی با مردم (به معنای بالا) چیست. جواب به این سؤال ذیل بحث «فرهنگ و حوزه عمومی» یا «رابطه نخبگان با حوزه عمومی» مطرح می‌شود. با صرف نظر کردن از دشواریِ ارائه تعریف یکسان و واحد از مفهوم «نخبه» (مانند دیگر مفاهیم علوم اجتماعی) و نیز با صرف نظر از برخی مباحث تاریخی مانند خاستگاه‌های ظهور مفهوم نخبگی، باید بگوییم که منطور ما از نخبه ـ در تقابل با دیدگاه‌هایی مانند مکتب فرانکفورت ـ نه همان ایده الیگارشی بلکه نخبگیِ مرتبط با نظریه قدرت اجتماعی است؛ نظریه‌ای که روابط قدرت در جامعه را ( نه مستقل از عموم مردم) تبیین می‌کند؛ چرا که مطابق این تعریف، نخبگان در زمره آن دسته از نیروهای اجتماعی‌اند که می‌خواهند، به عنوان اقلیتی کم و بیش سازمان‌یافته، در گروه‌های اجتماعیِ هنوز سازمان‌نیافته تأثیر متقابل بگذارند.
در هر حال، کتابخانه عمومی به عنوان یک «نهاد»، می‌تواند اختلال ارتباطیِ نخبگان با نظام اجتماعی را ترمیم کرده و فهم مشترکی از وضعیت موجود در جامعه برای هر دو سو ایجاد کند. نخبگان فرهنگی با ورود به فضای کتابخانه و تبدیل مسائل آن (که می‌تواند مسائل عامه مردم هم باشد) به بخشی از گفتمان علمی و دانشگاهی، تعریف جدیدی از مفاهمه در حوزه عمومی ارائه دهد.
اگر واقعاً مردم را گفتمان مرکزی سیاست‌گذاری در بخش فرهنگی بدانیم، باید اولاً قبول کنیم که ساختار فرهنگ در کشور نباید موضوعی صرفاً مرتبط با حاکمیت باشد. محمل اصلی فرهنگ، عموم جامعه است. فرهنگ در مردم ساخته و پرداخته می‌شود و به این معنا صحبت از «فرهنگ سازی» غلط است؛ چرا که فرهنگ، مفهومی است که از طریق «اجتماعی‌شدن» به مردم یادآوری می‌شود، نه اینکه «ساخته» شود؛ چرا که هیچ حاکمیتی، همیشه و همه جا و یکسان، توان اِعمال قدرت فرهنگی بر مردمش را ندارد و رابطه دوسویه فرهنگ ـ حاکمیت، بشدت متناوب، نامتقارن و بعضاً برنامه‌گریز است (نمونه: گروه‌های اقلیت و نسل جدید). اساساً به همین دلیل است که ما گاهی از فرهنگ مثبت و منفی یاد می‌کنیم.
بنابراین، فرهنگ‌سازی، در حداقلی‌تریم معنای خودش، یعنی اینکه آن هنجارهای پذیرفته فرهنگی که جامعه به آن بی‌توجهی یا کم‌توجهی کرده است را به مردم یادآوری کنیم و شاید آموزش بدهیم. آموزش ارزش‌های فرهنگی (و تبدیل آنها به اندیشه و عادت) نیز گاه به واسطه «سازمان»های رسمی است که حاکمیت بر آنها نظارت بی‌واسطه دارد و گاه از طریق سازمان‌ها و «نهاد»های غیررسمی. کتابخانه عمومی، که در تعریف جدیدیش حتماً می‌تواند در قامت یک نهاد ظاهر شود، از جمله نهادهای غیررسمی فرهنگی ـ اجتماعی است که بهخوبی می‌تواند از عهده وظیفه فرهنگ‌سازی بربیاید. ورود به این قلمرو از فرهنگ‌سازی، یکی دیگر از اشتراکات کتابخانه عمومی و مردم‌شناسی است.
به جز حاکمیتی ندانستن همه محمل‌های فرهنگ‌سازی، همچنین باید به این موضوع عمیقاً بیندیشیم که بدنه فعال فرهنگی (در کف جامعه) و بدنه حاکمیتی در بخش فرهنگ، گاه درک درستی از یکدیگر ندارند و تشخیص‌شان از نیازهای هم کم است. ما در وضع فعلی، به جز نیاز به تغییر آرایش نیروها، باید فرهنگ را بر پایه مردم و با جایگاه تسهیلگری حاکمیت فهم کنیم. یک سرِ جریان فرهنگ در کشور را باید مجموعه‌های مردمی عملیاتی کنند. نقش‌آفرینیِ واقعی مردم در حوزه فرهنگ، قبل از هر چیز، در گرو این است که مدیران، حتمیت این رابطه را، به‌سان یک ایده و مفهوم، موضوع تفکر خود قرار دهند، نه این که آنها را فقط در «قاب گزارش» خودمان قرار بدهیم.
اما راهکار میان‌مدت برای ظهور کنشگریِ مردم در عرصه فرهنگ، تقویت حلقه‌های میانی برای ایجاد ارتباط مردم با حاکمیت است. نقش‌آفرینی، وظیفه حلقه‌های میانی است. حلقه‌های میانی می‌توانند مردم را پای کار بیاورند. یکی از این حلقه‌های میانیِ کمتر کشف‌‍شده، کتابخانه است. قدرت این حلقه میانی، در مقام مقایسه با رسانه‌های دیگر، در این است که مخاطب مثلاً در سینما ، سالن نمایش و سالن ارکستر فقط فیلم می‌بیند، تئاتر تماشا می‌کند و موسیقی می‌شنود، اما در کتابخانه فقط کتاب نمی‌خواند: کتابخانه براستی می‌تواند پایگاه اجتماعی فرهنگی باشد. متأسفانه اغلب مدیران فرهنگی از این ویژگیِ کتابخانه بی‌خبرند و هر گاه صحبت از کتابخانه می‌شود، دریافت‌شان از کارکرد کتابخانه از مفهوم سرانه مطالعه، ضرورت کتابخوانی (که هیچ کس در آن اختلاف ندارد) و مانند آن فراتر نمی‌رود.
کتابخانه عمومی به این معنا می‌تواند نماد و نمود برجسته مفهوم «وفاق» باشد؛ همان وفاق واقعی که نه لزوماً میان اجزای حاکمیت، بلکه میان مردم و حاکمیت (دولت - ملت) است. از این نظر هم جایگاه کتابخانه حائز اهمیت و ظرفیتی بی‌بدیل است.
سه منظر در بازطراحی خدمات کتابخانه عمومی
سجاد کرم، سرپرست کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، در این رویداد، با اشاره به لزوم توجه به بازتعریف خدمات کتابخانه‌های عمومی در رفتار مدیران و کتابداران، گفت: به منظور ارتقای کیفیت خدمات کتابخانه‌های عمومی لازم است مفهوم «کار در کتابخانه عمومی» بازطراحی شود. توجه به این بازطراحی، مقدمه تبدیل کامل کتابخانه عمومی به پایگاه فرهنگی ـ اجتماعی است. به این منظور، لازم است بازطراحی خدمات از سه دیدگاه مختلف پیگیری شود: نخست دیدگاه فیزیکی، ظاهری و عمرانی است. از این منظر، گسترش بخش‌های مختلف کتابخانه و راه‌اندازی بخش‌های ویژه برای بهره‌وری بیشتر از مجموعه، مدنظر قرار می‌گیرد. دیدگاه دوم بازطراحی تجهیزات و استفاده از تجهیزات مدرن مطابق با نیاز کاربران کتابخانه‌های عمومی است. در دیدگاه سوم محتوا و خدمات بازبینی می‌شوند. در این دیدگاه، ده‌ها خدمت برای کتابخانه‌ها تعریف شده است که می‌تواند و باید کتابخانه را از مکانی صرف برای امانت و بازگشت کتاب به پایگاه اجتماعی فرهنگی تبدیل کند.
سجاد کرم یکی از راه‌های تحقق این هدف را ورود کتابخانه عمومی به حوزه‌های مرتبط با زیست عمومی و نیازهای اجتماعی دانست و گفت: حوزه اقتصاد اجتماعی و، به طور خاص، موضوع کسبوکارهای کوچک، یکی از نمودهای بارز توجه نهاد کتابخانه‌ها به حوزه زیست عمومی و نیازهای اجتماعی است. حمایت تسهیل‌گرانه کتابخانه‌های عمومی از کسبوکارهای کوچک، بخشی از فعالیت‌ها و خدمات چندده‌گانه عمومی است که می‌تواند در فرایند تبدیلِ کامل‌ترِ کتابخانه‌ها به پایگاه اجتماعی فرهنگی نقش مهمی ایفا کند.
نقش کتابخانه عمومی در چرخه توزیع منابعِ کسب‌وکار
امیر هلاکویی، معاون امور کتابخانه‌ها و همکاری‌ها، با تأکید بر اهمیت توجه به رسالت اصلی کتابخانه‌ها در افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی، فراهم‌آوری کتاب‌هایی در حوزه کسب و کار و علوم کاربردی را مصداق حمایت کتابخانه‌ها از کسب و کار دانست و بیان کرد: کتابخانه‌های عمومی، به عنوان رابط بین مردم و ناشران، در چرخه توزیع نقش دارند؛ بنابراین، برای ایفای مؤثرتر نقش کتابخانه‌ها در حمایت از حوزه‌هایی مانند کسبوکارهای کوچک در راستای آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی، ارزنده است که با توجه به تقاضای فزاینده کاربران، ناشران به نشر و توزیع کتاب در این زمینه همت بیشتری بگمارند و انحصار نشر در این موضوع، از دست ناشران معدود خارج شود.
هلاکویی، در ادامه، بیان داشت: کتابخانه‌های عمومی، با ایفای نقش تسهیلگری در حمایت از کسبوکارهای کوچک، کتاب را به ابزاری برای تسهیل برون‌رفت مردم از چالش‌های اقتصادی تبدیل خواهند کرد.
ترسیم جایگاه و اهداف کسبوکارهای کوچک برای کتابخانه‌های عمومی
احمد شعبانی، عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان نیز در این رویداد بر اهمیت ترسیم جایگاه و اهداف کلان کسبوکارهای کوچک برای کتابخانه‌های عمومی تأکید کرد و گفت این مبحث از سه دیدگاه «مدیران اجرایی»، «کتابداران و انجمن‌های علمی کتابداری و استادان دانشگاه‌ها» و«دیدگاه قانونی و مصوبات مجلس شورای اسلامی» قابل بررسی است.
عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان، سخنان خود را با قرائت یادداشتی با عنوان «ترسیم جایگاه و اهداف کسبوکارهای کوچک برای کتابخانه‌های عمومی» ارائه کرد. این یادداشت در پی می‌آید:
در دو سه سال گذشته، دولت و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، به انضمام کارگزاران عالی‌رتبه و دست‌اندرکاران اجرایی کشور از یک سو و انجمن‌ها و سازمان‌های تخصصیِ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از سوی دیگر، به موضوع کسبوکارهای کوچک و توسعه حِرف و مشاغل اهمیتی زایدالوصف داده، سعی کرده‌اند این مبحث را از نظر سودمندی آن در اذهان افراد جامعه به شکلی مقبول جلوه‌گر کنند. آنان، در حقیقت، به تبیین موضوع از دیدگاه رفع آسیب‌های اجتماعی مبادرت کرده‌اند. در این مسیر، در روندی آشکار، پیام‌های متنوعی از سوی کارگزاران اجرایی سیاست و اقتصاد و مصوبه‌های مفصلی در رویکرد قانون‌گذاری مجلس شورای ملی پدید آمده و به نحو طبیعی اصحاب فرهنگ و از آن جمله نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران با این مبحث آموزشی، هم‌سنخی و هم‌سویی یافته‌اند. طبیعی است که هیأت امنای محترم نهاد، مدیران کل نهاد و آموزشگران کتابداری و اطلاع‌رسانی، طالب اطلاعات دقیق و آشکاری از این گستره در ابعاد ملی و بین‌المللی باشند.
در همایشی که در پاییز ۱۴۰۲ در همین زمینه به اتکا و حمایت مالی و معنوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اداره کل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی و پشتیبانی انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران برگزار شد، مقالات، سخنرانی‌ها و نقدهای متعدد در پیشنشستها، نشست‌ها و جلسات حضوری مبادله شد که به سویه‌های مختلف موضوع «کتابخانه‌ها و کسبوکارهای کوچک» می‌پرداخت. در این یادداشت به برخی ملاحظات در راستای تبیین بیشتر پیوند میان کتابخانه‌های عمومی و کسبوکارهای کوچک پرداخته‌ام. هدف این مقاله کوتاه این است که کسبوکارهای کوچک باید چه جایگاهی در کتابخانه‌های عمومی داشته باشند و سیاست‌گذاری اصولی ما، به منزله همکاران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران، چیست؟
اشارات مقام‌های اجرایی کشور درباره کسبوکارهای کوچک: با توجه به استقرار دولت چهاردهم و تأکید مقام ریاست جمهوری بر اینکه قصد دارد جنبه‌های قانونی و حقوقی دولت سیزدهم را تداوم بخشیده (چنان‌که تاکنون نیز در نصب وزرا و استانداران بر همین رویه رفتار نموده و این اصل را نقض ننموده)، سعی کرده‌ام به نحو متوازنی بر اصول اداری آنان در این گفتار تأکید و به سخنان مسئولان اجرایی مراجعه کنم. در پیام ریاست محترم جمهور وقت در ۲۶ مهر ۱۴۰۲ برای تبیین کسبوکارهای کوچک و نقش فعالان فرهنگی، به این مفهوم اشاره شده است: «تحقق سیاست‌های کلان اقتصادی با طراحی مناسب و انجام فعالیت‌های علمی و عملیاتی به منظور خدمات ارزشمند به فعالان کسب‌وکار». در این کلام، تبیین مفهوم «رابطه کسب‌وکار خرد را در اقتصاد کلان با جنبه‌های خدماتی کتابداران» منظور شده است.
در تداوم عمیق ترسیم این ایده، سخنرانی معاونت ریاست جمهور در امور زنان در مهرماه ۱۴۰۲ به مفادی اشاره دارد که مهارت‌آموزی برای کار و پشتیبانی از کسبوکارهای کوچک را در راستای ماندگاری در روستا به منزله هدف اصلی قرار داده و شناسایی بازار و کیفیت محصول را به فرهنگ کار مربوط دانسته است. بدیهی است ترسیم چنین مواردی، تا میزان گسترده‌ای، فراتر از دستورالعمل ریاست جمهور وقت و اصولاً کتابخانه‌های عمومی است.
در مقابل، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم سعی داشته برای هیأت امنای کتابخانه‌های عمومی وظایف قانون‌مندی را، مبتنی بر مفاد اهداف آن تعریف کند و گستره حدود کسبوکارهای کوچک را به کتابداران کتابخانه‌های عمومی ارجاع دهد. در سخنرانی افتتاحیه وی در همایش «کتابخانه‌های عمومی و کسبوکارهای کوچک» در ۲۶ مهر ۱۴۰۲ به این مفهوم اشاره شده است: «حرکت و رویکرد نو در حوزه اقتصاد فرهنگ و به‌ویژه تبیین وظایف کتابخانه‌های عمومی در ارائه راهکارهای جدید در حوزه اقتصاد فرهنگ به‌منظور سیاست‌گذاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور».
قانون برنامه پنج‌ساله هفتم جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۳ – ۱۴۰۷): هر چند دستورالعمل‌های اجرایی در کشور، محاط بر مقامات حکومتی است، لیکن مجلس شورای اسلامی مصوباتی قانونی دارد که از سوی دولت لازم‌الاجرا است. قانون برنامه پنج‌ساله هفتم (مصوب تیرماه ۱۴۰۳) از این موارد است. بحث اشتغال (ماده ۶ از فصل اول: رشد اقتصادی)، به همراه تبصره‌های متعدد، به این موضوع اختصاص یافته است. قانون مذکور، ایجاد کسب‌وکار خُردِ خانگی را به دو نفر شاغل محدود کرده و فراتر از آن را «کارگاه‌های خرد و کوچک» نامیده است. این قانون، مناطق محروم و روستایی را دارای اولویت و وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی را مکلف به اقدام دانسته و تهیه برنامه کمّی سالانه را بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شماری مفصل از وزارت خانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط دانسته است. در یکی از مواد مصوب، به «ارائه الگوی خدمات توسعه کسب‌وکار» اشاره رفته و بر سهمیه اجرایی هر سازمان و تسهیلات اقتصادی، توسعه پایگاه‌های آمار، و اطلاعات بازار کار و سامانه‌های کاریابی تأکید شده است. در مجموع می‌توان گفت مصوبات قانون برنامه پیشرفت، به ارتباط وزارتخانه‌ها و سازمان‌های کشوری از جنبه اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی در حوزه صنعت، کشاورزی و حتی تجاری اشاره دارد.
نگاه اصناف علمی کشور به کتابخانه‌ها و کسبوکارهای کوچک: چنانچه ارتباط سازمان‌های اجرایی را با سیاست‌گذاری‌های ملی مورد سنجش قرار دهیم، آشکار است که نقش اعضای هیأت علمی و حوزه‌های پژوهشی در ارائه مصوبات راهبردی همواره چشمگیر است. این رهنمود و پایاییِ تعامل، متأثر از آموزش و پژوهش‌هایی است که کارکنان در طول زمان به آن اعتقاد یافته و می‌تواند مواهب بی‌انتهایی را به بار آورد. در این خصوص لازم است به یادداشت کوتاهی ارجاع شود که دبیر علمی همایش «کتابخانه‌های عمومی و کسبوکارهای کوچک» در مجموعه «کارنامه ایرانی کتابخانه‌های عمومی» در سال ۱۴۰۳ آورده است. نخست اینکه کتابخانه‌ها و مراکز علمی را بر حسب فرایند توسعه و پایداریِ اقتصاد جامعه به تصویر آورده است. دو دیگر، کتابخانه را مخزن اطلاعاتی به منظور مساعدت به کاربران در توسعه کسب‌وکار و ارتقای کارآفرینی دانسته است؛ ضمن تبیین این موضع، به مکانیسم آموزش مبتنی بر سرمایه‌های انسانی و ارتقای قدرت ابداع و نوآوری بها داده و بالاخره کسب‌وکار را در معنای خدمات جنبی و برونی کتابخانه‌های عمومی مشتمل بر تشکیل جلسات گوناگون، برگزاری همایش، تشکیل نمایشگاه‌های کتاب و استفاده از تورهای مجازی برای کاربران دانسته است. یادداشت مذکور به فضای گفتگو و گسترش تعاملات انسانی در فضای کتابخانه عمومی، به منزله مکانی برای تعامل اجتماعیِ مبتنی بر تفکر رِی اولدنبرگ (Ray Oldenburg)اهمیتی ویژه داده است (یادداشت دکتر اعظم صنعت‌جو در «کتابخانه‌های عمومی ایران؛ کارنامه ایرانی»، تهران: چاپار،۱۴۰۳. ج۲، ص۱۵۱-۱۶۱).
بنیان نظری و علمی سازمان «ایفلا» درباره کتابخانه‌ها و کسبوکارهای کوچک: سازمان ایفلا موضوع کسبوکارهای کوچک در کتابخانه‌ها را مبتنی بر موضوعی به تصور آورده که از اجزاء مصوبه‌های اسناد سازمان ملل متحد است. ایفلا به تصویب اسنادی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۵ مبادرت جست که توسعه پایدار را به منزله هدف بنیادی در کسبوکارهای کوچک در کتابخانه‌های عمومی ارجحیت بخشیده و محورهای اقتصادی، اجتماعی، فناوری و همزیستی را به منزله رویکرد اساسی در تبیین عملیاتی این ایده دانسته است. در این نگاه، محورهای اساسی در کسب‌وکار کاربران کتابخانه‌ها به قرار ذیل جلوه‌گر می‌شود:
ـ بهره‌جویی از خدمات کتابخانه‌های عمومی برای زندگی بهتر افراد در جامعه؛
ـ تبیین توسعه پایدار با توجه به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال؛
ـ نگاهی دیگر به نوآوری به‌ویژه در زمینه زیر ساخت خانوادگی؛
ـ دسترسی یکسان به فناوری نوین برای همگان و اقشار محروم؛
ـ نگاه مجدد به صلح و همزیستی و عدالت با تأکید بر نزدیکی عامه به کتابخانه‌های عمومی.
در سخن و بیانی عیان، ایجاد کسبوکارهای کوچک از نظر ایفلا رویکردی است که می‌تواند ابزارها را در چارچوبی اجتماعی از منظر فرهنگی تقویت کند، به اجتماعی‌شدن کاربران یاری رساند، مهارت را ارتقا داده و ارتباطات و تعامل را فزونی بخشد.
نتیجه‌گیری: اجازه دهید قبل از پایان مباحثه، به شیوه عملکردی و با زبان ساده، این مطلب تشریح شود که کتابخانه‌ها و کتابخانه‌های عمومی (در کلامی آشکار و به دور از جنبه‌های مصلحتی) چه خدمتی می‌توانند به توسعه کسبوکارهای کوچک کنند. خانم ویکی مک‌دونالد، رییس ایفلا، بیان داشته که هدف کتابدار از کسب‌وکار، توسعه پایدار اقتصادی است که می‌تواند بر محورهای چهارگانه ذیل قرار گیرد:
نخست اینکه امکان توسعه اینترنت و سامانه‌های متنوع در محل فراهم آید تا شاغلان خُرد ارتباط مؤثری با عوامل بازار و خریداران را فراهم آورند. این ارتباط بایستی مداوم، مؤثر و در طول ادوار زمانی با کم‌ترین هزینه مالی و به‌صورت پیوسته تأمین شود.
در مرتبه دوم، مناظره و مباحثه کاربران جوان و نوجوان و دوستداران موضوع با مشاغل مرتبط از طریق مناظره و مباحثه پیگیری و تدوین شود تا این دسته اقشار، نقطه اتکایی از نظر روانی و حرفه‌ای برای اِعمال سلیقه خویش فراهم آورند.
سومین زمینه، به انگیزه‌ها و پاسخگویی مشوق‌های حرفه‌ای و اجتماعی ارتباط دارد؛ اینکه دانش و مهارت و خلاقیت، موضوعی راکد و ساکن نیست، بلکه همواره در تلاطم و دگرگونی است که از طریق تدوین و تهیه منابع چاپی، دیداری ـ شنیداری و دستیابی به اخبار گزیده آن رخ برمی‌نماید.
بالاخره اینکه تسهیلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری از سوی بنیان‌های حکومت‌های محلی در اختیار کتابخانه‌های عمومی قرارگیرد. هیچ کارگزار حکومتی نباید توقع داشته باشد که پشتیبانی مالی این حوزه مبتنی بر تأمین مالی از سوی کتابخانه‌های عمومی صورت پذیرد، اما همگان توقع دارند چنین تسهیلاتی در اختیار فرزندان و جوانان هر مرز و بوم قرار گیرد. تهیه و ارائه این تسهیلات، به تشکیل و ظهور بنیادهای متفاوت در حوزه صنعت و کشاورزی منتهی خواهد شد، گفتگو را تسهیل بخشیده و امکان انتقال نامه و پرونده‌های الکتریکی (یا به زبان ساده ارتباط الکترونیکی و دیجیتالی) را امکان‌پذیرکند.
کتابخانه عمومی و زنجیره ارزش
احسان شهیر، مدیر کل دفتر هماهنگی امور سرمایه‌گذاری و اشتغال استانداری اصفهان نیز در بیستمین رویداد ملی کسب‌وکار در کتابخانه‌های عمومی، با ارائه مطالبی به بررسی «نقش کتابخانه‌های عمومی در زنجیره‌های ارزش مختلف» اشاره کرد.
شهیر با اشاره به اینکه کتابخانه‌ها می‌توانند در تمام زنجیره‌های ارزش به ایفای نقش بپردازند، گفت: اگر می‌خواهیم حاکمیت رشد کند، باید بخش کسب‌وکار ارتقا یابد. برای نیل به این هدف همگان باید سهیم باشند و نقش خود را به درستی ایفا کنند. از این رو، تأثیر کتابخانه‌ها در تمام زنجیره‌ها باید شناسایی شود و برای ایفای این نقش زیرساخت‌های آن فراهم شود.
توجه به بازاریابی و فروش در کسبوکارهای کوچک
نگین معزی، رئیس دانشگاه مهارت کاشان نیز، ضمن تأکید بر لزوم تبیین انتظارات از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این حوزه، گفت: چاره‌ای جز پیشروی به سمت مشاغل مدرن نیست و باید، علاوه بر آموزش کسب‌وکار، مهارت بازاریابی و فروش نیز در فضای به‌‍شدت رقابتی امروز، به نوآموزان آموخته شود.
وی افزود: با هدف ایفای نقش بخش علمی جامعه، دانشگاه مهارت کاشان برای حمایت از کسبوکارهای کوچک آمادگی دارد که در راستای معرفی مربی کودک و اعطای گواهینامه قابل ترجمه، با فعالان حوزه کسب‌وکار به ویژه فعالان فرهنگی در کتابخانه‌های عمومی همکاری کند.
در این رویداد ملی زیبا جعفرزاده، مسئول کتابخانه عمومی بقیه‌الله الاعظم (عج) از شهرستان برخوار، غلامحسین بهرامی، مسئول کتابخانه عمومی حاج کرمعلی مهدیان قصر چم از شهرستان شهرضا، زهرا شاه‌قلی، مسئول کتابخانه عمومی امام صادق (ع) دینان از شهرستان خمینی‌شهر و میثم عظمتی رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان گلپایگان، به نمایندگی از کتابداران فعال در حوزه کسب‌وکار، و همچنین ریحانه کبیری، زینب جعفری، زهرا براهیمی و فاطمه رضایی به نمایندگی از صاحبان کسبوکارهای کوچک، به بیان تجربیات و ایده‌های خود در حوزه آموزش و ترویج کسب‌وکار توسط کتابخانه‌های عمومی پرداختند.
در پایان این رویداد ملی از تعدادی از فعالان عرصه کسبوکارهای کوچک در کتابخانه‌ها تقدیر شد و مسئولان از نمایشگاهی که در حاشیه این رویداد برپا شده بود، بازدید کردند و با فعالان این بخش به گفت‌وگو پرداختند.
