مصوبه راهبردهای تعالی فرهنگی در پرتو زیارت اربعین
مصوب ۱۴۰۲,۰۸,۱۶
با اصلاحات و الحاقات بعدی
مصوبه «راهبردهای تعالی فرهنگی در پرتو زیارت اربعین» که در جلسه ۸۹۰ مورخ ۱۴۰۲/۰۸/۱۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بر اساس مصوبه ۸۰۳ مورخ ۱۴۰۲/۰۵/۲۴ شورای فرهنگ عمومی به تصویب رسیده است؛ به شرح ذیل برای اجرا ابلاغ می‌گردد:
مقدمه
زیارت اربعین به عنوان یک واقعیت تاریخی، اولین گام انتشار حقیقت و جاذبه حسینی (ع) در عالم بود که پیام نهضت عاشورا را به عمق جان انسان ها رسانید و این ندای آسمانی را در تمامی اعصار، طنین انداز کرد. در عصر حاضر، اربعین از یک کنش صرفاً نمادین آیینی فراتر رفته و تبدیل به یک حرکت تاریخی - تمدنی با ابعاد مختلف فرهنگی، دینی، سیاسی و اجتماعی شده است. حرکت اربعین؛ جریانی هویت ساز است و نقش اساسی در آرامش و نشاط معنوی جامعه ایفاء می کند. بنابراین یکی از ارکان اولیه و اساسی حرکت اربعین، تأکید و توجه آن به زیست معنوی و دینی افراد است که در جهان امروز مورد غفلت قرار می گیرد. از طرف دیگر؛ اربعین اگرچه در اساس، حرکتی شیعی و نشانگر قوت معرفتی و ساختاری شیعه است؛ در عین حال مسیر وحدت در عین کثرت را برای همه مسلمین بر محور حب اهل بیت پیامبر اکرم (ص) هموار می کند. همچنین؛ حرکت اربعین علاوه بر این که اقتدار شیعیان و جهان اسلام را نمایان می سازد، دارای ابعادی جهانی نیز می باشد و آزادگان، مستضعفین و حق جویان سراسر جهان را با ادیان و مذاهب مختلف بر سر کلمه واحده «حق» در برابر نظام سلطه و استکبار گرد هم می آورد و زمینه عبور از محدودیت های زیست جهان مدرن غربی را مهیا می کند.
رئوس محوری حرکت اربعین:
• فهم اربعین به عنوان حرکتی دینی با محوریت امام و حجت الهی در راستای گسترش سبک زندگی دینی و معنابخشی به حیات فردی و جمعی انسان و زمینه سازی ظهور منجی جهانی
• فهم اربعین به عنوان حرکتی جمعی و تاریخی با مؤلفه های همگرایی شیعی، اسلامی، منطقه ای، جهانی و تمدنی و همسو با اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی
ماده ۱ - گستره موضوعی
سیاست گذاری کلان و برنامه ریزی این حرکت، امری به لحاظ ماهوی فرهنگی، نرم افزاری و اجتماعی است که البته ابعاد رفاهی، امنیتی، انتظامی و دیپلماتیک نیز دارد. در این نگاه راهبردی، زیارت اربعین را می توان منشأ تحول و تعالی در ابعاد مختلف فرهنگی، تمدنی، سیاسی در سطوح مختلف محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دانست که اگر با دقت و جدیت به آن پرداخته شود، می تواند مسیر وصول به بخش مهمی از آرمان های انقلاب اسلامی را محقق و هموار سازد. به همین منظور، مصوبه حاضر، به ارائه خطوط راهبردی و اقدامات ذیل، ناظر به فرصت های اربعین در فرایند حکمرانی فرهنگی داخل کشور می پردازد. لازم به ذکر است فعالیت های مرتبط با اربعین در خارج از کشور و یا سایر ابعاد رفاهی، امنیتی و... در نهادهای مربوطه نظیر ستاد مرکزی اربعین، وزارت کشور و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی پی جویی و پیگیری می شود.
ماده ۲ - فرصت های اربعین
حرکت اربعین فرصت های بی بدیلی را در راستای تعالی فرهنگی و تأمین امنیت نرم فرهنگی؛ پیش روی ما می گذارد که اهم موارد آن عبارتند از:
الف - افزایش انسجام اجتماعی جامعه ایرانی از طریق مشارکت حداکثری اقشار مختلف اجتماعی در فرایند اربعین و احساس تعلق به آن بر محور حب اهل بیت (ع) و ارزش های عام حسینی (ع)
ب - تقویت همگرایی و برادری میان امت اسلام به ویژه ملت های ایران و عراق؛ زمینه سازی حضور جهانی شیعیان و ایجاد شبکه گسترده ای از ارتباطات میان فرهنگی بر پایه مفاهیم جهان شمول عدالت طلبی، نفی ظلم و استکبار، ترویج توحید و صلح جهانی
ج – فراهم سازی فرصت های پیشرفت پایدار و فرهنگ بنیان خصوصاً در استان های ایلام و خوزستان به عنوان طریق الحسین (ع) و پایتخت صنایع فرهنگی - آیینی و محصولات سبک زندگی دینی و اربعینی
د - افزایش معنویت و دین باوری و گسترش مؤلفه های زیست مؤمنانه در میان آحاد مردم
ماده ۳ - اصول و چارچوب
الف - حفظ و پاسداشت ماهیت و صبغه مردمی حرکت اربعین و پرهیز از مداخلات مستقیم یا تصدی گری نهادهای دولتی که باعث کاهش یا حذف نقش محوری مردم می شود و تمرکز بر ایجاد و تقویت زیرساخت ها خصوصاً زیرساخت های فرهنگی
ب – برجسته سازی و مفهوم پردازی محوریت امام معصوم (ع) و ظهور منجی جهانی به عنوان دال مرکزی زیارت اربعین و ابتناء سایر محتوی فرهنگی و نظام معانی حرکت اربعین بر آن
ج - بسترسازی تداوم پیوند و انس آحاد جامعه با فضای معنایی حرکت اربعین در طول سال با برگزاری رویدادها و حمایت از زنجیره ارزش در تولید، توزیع و مصرف محصولات و صنایع فرهنگی مرتبط با زیست مؤمنانه و سبک زندگی دینی
د - مرکززدایی از فرایندهای حکمرانی اربعین و ایجاد ساز و کارهای افزایش نقش مشارکتی سایر استان ها و بهره مندی آنها از فرصت های گوناگون توسعه فرهنگی، زیرساختی، اجتماعی و اقتصادی حرکت اربعین
هـ - هماهنگی و هم افزایی میان نهادهای دولتی، عمومی و مردمی با هدف تأمین زیرساخت های فرهنگی گسترش و تعمیق حرکت اربعین
ماده ۴ - راهبردها
الف ) عرصه تبلیغ و ترویج
۱ - افزایش آگاهی زائران نسبت به ابعاد معنوی و معرفتی حرکت اربعین و معرفی ابعاد تاریخی، فرهنگی و سیاسی نهضت عاشورا و شناسایی وظایف خود نسبت به امام معصوم (ع)
۲ - تبیین و ترویج انگاره انتظار و آرمان مهدویت و افزایش معرفت نسبت به امام زمان (عج) و راه ها و الزامات نصرت ایشان به عنوان وارث عاشورا
۳ - توجه به زن و ارائه نمونه های آرمانی به ویژه با یاری گرفتن از شخصیت حضرت زینب (س) در ارتباط با این موضوع و نقش زنان و خانواده ها در حرکت جهانی اربعین (حرکت خانواده پایه)
۴ - تأکید و تمرکز بر ترویج فرهنگ اقامه نماز اول وقت و جماعت، ایجاد زمینه مناسب انس آحاد مردم با قرآن کریم، ترویج فرهنگ دعا و نیایش و افزایش سطح مدارا و تعاون اجتماعی
۵ - اهتمام ویژه به نوجوانان، خانواده ها و زنان در مجموعه فعالیت های فرهنگی، تبلیغی و ترویجی با توجه به قرارگیری ایام زیارت اربعین در تعطیلات تابستانی طی سال های آتی و فراهم آمدن فرصت حضور حداکثری دانش آموزان به همراه خانواده ها در این حرکت الهی
ب ) عرصه فرهنگ و هنر
۱ – بهره ورسازی بازه انتظار زوار در شهرها و مناطق مرزی ایران با طراحی و زمینه سازی برگزاری رویدادهای مختلف فرهنگی و هنری در این مناطق نظیر: نمایش های آیینی و تعزیه خوانی، ثبت خاطرات و دل نوشته ها، محافل شعرخوانی و مسابقات و جشنواره ها متناسب با شرایط و اقتضائات محیط و برنامه ریزی های ترویج سبک زندگی اربعینی در طول سال
۲ - حمایت از هنرمندان در خلق آثار هنری خصوصاً هنرمندان رشته های مرتبط با هنرهای نمایشی در جهت اجرای نمایش های آئینی و فعالیت مستندسازان، عکاسان و گرافیست ها در زمینه تولید آثار هنری متناسب با ظرفیت های رسانه های محلی، ملی و فضای مجازی
ج ) عرصه اطلاع رسانی و آموزش
۱ – فراهم سازی زمینه رسانه ای لازم برای خبررسانی سریع، دقیق و هوشمندانه نسبت به اخبار و وضعیت لحظه ای مرزها، طریق کربلا و پدیده های مرتبط
۲ – اطلاع رسانی و فرهنگ سازی نسبت به شرایط زیارت اربعین و لزوم کوتاه بودن مدت اقامت، احترام نسبت به جایگاه والای مرجعیت دینی در عراق؛ شناخت و رعایت قوانین، آداب، رسوم و هنجارهای رفتاری این کشور؛ تکریم مردم عراق به عنوان میزبان و محور زیارت اربعین و ترویج فرهنگ سپاسگزاری و همکاری با کارگزاران و عوامل اجرایی
د ) عرصه پژوهش و نوآوری
۱ - طراحی و اجرای رویدادهای نوآورانه اربعینی با تأکید بر ایده پردازی برای رفع نیازهای جامعه اربعینی و ارتقاء سطح بهره مندی از اربعین و نیز الگوگیری از پدیده اربعین در ارتقاء نظام های حکمرانی فرهنگی، اجتماعی و تربیتی
۲ - طراحی پژوهش های مختلف در گستره مطالعات کمی و رصد، مطالعات کیفی و مردم نگاری، مناسک، آیین ها، زوار و مواکب در ایران و عراق و تغییرات آنها و استخراج فرصت ها و تهدیدها، آینده پژوهی فرهنگی - تمدنی اربعین و انعکاس گزاره های راهبردی به دستگاه های تصمیم گیر و اجرایی
هـ ) عرصه ارتباطات میان فرهنگی
۱ - شناسایی نقاط اشتراک و همسویی های فرهنگی - ارزشی و تقویت روابط دو ملت ایران و عراق با تکیه بر ارتباطات مردم با مردم و مناسبات و خاطرات مشترک فرهنگی
۲ - طراحی الگوهای مناسب و زمینه سازی برپایی موکب های میان فرهنگی به عنوان مثال موکب مشترک ایرانیان و عراقی ها، موکب مشترک اقوام مختلف ایرانی، موکب مشترک شیعیان و اهل سنت
۳ - تقویت همگرایی میان اقوام، پیروان مذاهب اسلامی و ادیان الهی با تکیه بر وحدت اعتقاد به منجی و تلاش در جهت ایجاد و تقویت پیوندهای ایمانی و اخوت اسلامی میان زائران و تحقق امت واحده
۴ - پرهیز از ایجاد و گسترش اختلافات میان گروه های متعدد شیعی، مذاهب اسلامی، اقوام و ملیت های گوناگون حاضر در زیارت اربعین، پرهیز از دامن زدن به مناقشات و مجادلات سیاسی و پرهیز از به کارگیری نمادهای (نشانه ها، تصاویر، شعارها، علائم و...) حساسیت زا و تأکید بر نشانه های مورد قبول همگان
۵ - توجه به ظرفیت زائران پاکستانی، کشمیری و افغانستانی که از مرزهای شرقی کشور وارد و از مرزهای غربی، عازم زیارت اربعین می شوند با توجه به طول مدت اقامت در ایران و فرصت تقویت پیوندهای فرهنگی و آشنایی با آرمان های جهانی انقلاب اسلامی
ماده ۵ - نگاشت نهادی و تقسیم وظایف
شرح وظایف دستگاه های مرتبط بر اساس جدول زیر تعریف میشود:
|
|
راهبرد و اقدام |
دستگاه های متولی |
|
| مجری اصلی |
دستگاه‌های همکار |
||
|
|
بهرهورسازی بازه انتظار زوار در شهرها و مناطق مرزی ایران با طراحی و زمینه‌سازی برگزاری رویدادهای مختلف فرهنگی و هنری در این مناطق نظیر: نمایش‌های آیینی و تعزیهخوانی، ثبت خاطرات و دل نوشته ها، محافل شعرخوانی و مسابقات و جشنواره‌ها متناسب با شرایط و اقتضائات محیط و توسعه کنش‌ها و برنامه ریزی های ترویج سبک زندگی اربعینی در طول سال |
|
|
| حمایت از هنرمندان در خلق آثار هنری خصوصاً هنرمندان رشتههای مرتبط با هنرهای نمایشی جهت اجرای نمایش‌های آئینی و مستندسازان، عکاسان و گرافیست‌ها در زمینه تولید آثار هنری متناسب با ظرفیتهای رسانههای محلی، ملی و فضای مجازی |
|||
ماده ۶ - برنامه ریزی، اجرا و نظارت
الف - شورای فرهنگ عمومی کشور با همکاری دستگاه های ذی ربط، نظارت بر حسن اجرای این مصوبه را به عهده خواهد داشت. دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی موظف است به طور پیوسته؛ اجرایی سازی محورهای این مصوبه را پی جویی، پیگیری و زمینه های هماهنگی دستگاه های ذیربط را فراهم نماید.
ب - گزارشی از روند اجرایی سازی این مصوبه توسط دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور تهیه و در جلسه علنی این شورا که هر سال پیش از ایام عزاداری امام حسین (ع) برگزار می شود، ارائه می گردد.
ماده ۷ - این مصوبه در یک مقدمه و ۷ ماده در جلسه ۸۹۰ مورخ ۱۴۰۲/۸/۱۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید.
سید ابراهیم رئیسی
رئیس جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی