به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، کارگاه آموزشی «آنچه یک کتابدار کودک باید بداند» با سخنرانی شکوه حاج نصرالله، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات کودک و نوجوان و جمع کثیری از کتابداران بخش کودک کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور، سه‌شنبه ۲۰ مهرماه به صورت مجازی برگزار شد.

شکوه حاج نصرالله در این کارگاه مجازی درباره اقتضائات ارتباط با کودکان امروز گفت: به نظر من کودکان یک اقلیت بزرگ هستند که در واقع که تحت سلطه بزرگسالان واقع شده‌اند. برای اینکه بتوانیم با دنیای بچه های امروز یک ارتباط معنادار برقرار کنیم لازم است که ما این اقلیت را به رسمیت بشناسیم و آنها را موجوداتی مستقل بشناسیم که جدا از ما وجود دارند و زندگی می کنند.

وی افزود: از آنجا که کودکان با توجه به شرایط امروزی جامعه و شرایط جغرافیایی منطقه خود نسبت به گذشته به اطلاعات بیشتری دسترسی دارند، تغییراتی نسبت به گذشته خود پیدا کرده‌اند که باید در ارتباط با آنها به این موضوع توجهی ویژه داشته باشیم. از آنجا که در دنیای امروز نمی توانیم از دسترسی کودکان به اطلاعات جلوگیری کنیم، لازم است که این کودک امروزی را به رسمیت بشناسیم و بصورت آگاهانه با او وارد یک ارتباط دوطرفه شویم و در او امکاناتی را رشد دهیم که بتواند در عصر کنونی انتخاب‌گر باشد.

گفتگو و یادگیری دوطرفه کتابدار و کودک

این پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان ادامه داد: برای مشارکت با کودک امروز باید این موضوع را از ذهنتان خارج کنید که ما از او برتر هستیم؛ البته به نظر من در همه ابعاد زندگی لازم است که ما «کتابدار تسهیلگر»، «والدین تسهیلگر» و «معلم تسهیلگر» باشیم و شرایطی ایجاد کنیم تا راه پرورش را ساده کنیم و در این آسان کردن شرایطی به وجود آوریم که هم خودمان رشد کنیم و کودکانی که به کتابخانه می‌آیند رشد کنند.

حاج نصرالله تأکید کرد: یک کتابدار و یک مروج کتابخوانی در درجه اول باید به خود بقبولاند که من تنها آموزش دهنده نیستم و من آمده‌ام تا خود هم یاد بگیرم و من هم می‌توانم از این موجود کوچک چیزهایی بیاموزم. اگر ما گفتگو و مشارکت را اساس کار خودمان با بچه‌ها قرار دهیم و در انتهای ذهن خود بپذیریم که ما یک «کتابدار تسهیلگر» هستیم، در این فضای مشترکی که با کودکان ایجاد می‌کنیم، خودمان هم رشد می‌کنیم و چیزهایی یاد می‌گیریم. تنها در این صورت است که ما می‌توانیم یک ارتباط معناداری با کودکان ایجاد کنیم.

وی در ادامه با اشاره به چالش‌ها و مشکلات رویکرد رفتارگرایی در نظام آموزش و پرورش کشور در سالیان اخیر گفت: رویکرد دیگر در آموزش رویکرد انسان گرایی است. یعنی وقتی بچه‌ها وارد کتابخانه می شوند ما باید به تعداد بچه ها رفتار متفاوت داشته باشیم. ما در این رویکرد با گفتگو و مشارکت با بچه ها مواجه می‌شویم و قبول می‌کنیم موجوداتی که در کلاس ما، رو به روی ما قرار می گیرند، با یکدیگر متفاوتند و ما باید رفتار خلاقانه با آنها داشته باشیم و با هر کودک مطابق با شرایط خودش برخورد کنیم.

شکل‌گیری و تقویت تفکر انتقادی و خلاقانه در کودک

این نویسنده با تأکید بر توجه به رویکرد انسان‌گرا در مواجه با کودکان در کتابخانه گفت: بر این اساس اگر ما یک جمع کتاب‌خوانی داریم و کتابدار در حال خواندن کتاب برای کودکان است باید با آنها گفتگو داشته باشد و آنها را قضاوت نکند. بر این اساس مهم‌ترین مسئله‌ای که ما به عنوان یک کتابدار کودک و نوجوان می‌توانیم درون خودمان نهادینه کنیم و در کتابخانه خود گسترش، دهیم نگاه انسان‌گرا است نه رفتارگرا.

حاج نصرالله با بیان اینکه تفکر دارای چهار وجه منطقی، شناختی، خلاقانه و انتقادی است گفت: امروز ما در جامعه تفکر خلاقانه و انتقادی را کم داریم؛ ابعادی از تفکر که تنها با اجازه دادن به کودکان برای انجام گفتگو و مشارکت رشد می کندو این موضوع تنها در رویکرد انسان‌گرا قابل حصول است. در واقع برای رشد تفکر انتقادی احتیاج به یک سناریوی دو طرفه از طرف من بزرگسال و کودک داریم.

وی تأکید کرد: ما با اجازه صحبت ندادن به بچه ها در رویکرد رفتارگرا عملاً از کوچک بودن طرف مقابل خود سوء استفاده می‌کنیم.  اما اگر در جامعه به این باور برسیم که رابطه اما با کودک رابطه‌ی شانه به شانه است و نه رابطه ای کنترل گرایانه و از بالا به پایین قطعاً جامعه ما رشد خواهد کرد. برای همین لازم است که یک کتابدار روانشناسی و جامعه شناسی کودک آشنایی داشته باشد. اگر ما از دیدگاه جامعه شناسی به کودکان نگاه نکنیم مفهوم کودکی را درک نخواهیم کرد.

این پژوهشگر با اشاره به جایگاه ویژه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در جامعه گفت: نهاد کتابخانه های عمومی کشور در واقع یک تنها نهاد اجتماعی نیست، جایی است که حامی کودکان است. این نهاد بهترین مکان برای کودکان آسیب دیده و در بحران است. اگر کتابداران هم مانند والدین و معلمان با کودک آسیب دیده برخورد کنند، نمی توانیم او را جذب کنیم. این که چگونه یک کودک خیلی خجالتی بزهکار و غیره را جذب کنیم از هنرهای یک کتابدار موفق است.

به اشتراک گذاری طرح‌های موفق کتابداران برتر

ادامه این کارگاه به بیان تجربیات موفق تعدادی از کتابداران برتر در سال‌های گذشته اختصاص داشت که طی آن لیلا خادمیان، مسئول کتابخانه عمومی فرصت شیرازی شیراز در استان فارس به تشریح طرح «شکوفایی واژه‌ها ویژه کودکان ناشنوا و کم شنوا» و «طرح قاصدک های کاغذی ویژه دانش آموزان و کودکان عشایر» پرداخت.

همچنین ملیحه ایثاری، کتابدار کتابخانه شهید ربانی بندرگز در استان گلستان تجربه خود از اجرای طرح «ماراتون کتابخوانی در سطح مدارس مقاطع ابتدایی» را به اشتراک گذاشت و مطهره پیمان خواه، کتابدار کودک کتابخانه مرکزی سمنان به تشریح طرح‌هایی چون «استفاده از ظرفیت مادران اعضای بخش کودک در قصه گویی و طرح برنامه های جذاب در قصه گویی»، «باشگاه کتابخوانی شاپرک و آشنایی با راه های حفظ محیط زیست و صرفه جویی در آب»، «استفاده از ظرفیت نویسندگان حوزه کودک» و «جلسات ویژه مشاوره والدین» پرداخت.

زهرا قاسمی، کتابدار کتابخانه روستایی شهید سبز علی پور زرج آباد از توابع شهرستان کوثر در استان اردبیل نیز درباره طرح‌های «پنجشنبه های خلاق»، «دوشنبه های قصه گویی در مهد کودک و پیش دبستانی» و «پیک کتاب در مدارس» صحبت کرد و صمد رهبریار، کتابدار کتابخانه سیار قاصدک شهرستان رشت استان گیلان نیز تجربه خود از اجرای طرح‌های «کار با کودکان کار و مناطق محروم و بالا بردن دایره لغات این کودکان برای ابراز احساسات و عواطف به وسیله کلمات» و «توجه به نیاز به کودکان و همکاری متقابل در امور کتابداری اعم از مشورت در مورد تهیه منابع» را به اشتراک گذاشت.