به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان فارس، برگزیدگان مسابقه طراحی کتابخانه های عشایری نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سفری چند روزه به استان فارس با حضور در جمع عشایر لر زبان شهرستان ممسنی، عشایر ترک زبان ایل قشقایی شهرستان های فیروزآباد و فراشبند و عشایر عرب زبان این خمسه در شهرستان فیروزآباد به بازدید میدانی سبک زندگی عشایر و ضرورت های طراحی سازه برای عشایر پرداختند.

پس از این سفر، نشست جمع بندی و تحلیل و بررسی سازه های کتابخانه های عشایری با حضور روح الله منوچهری، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان فارس؛ روح الله بهرامی، مدیرکل امور عشایر استان فارس، برگزیدگان مسابقه طراحی کتابخانه های عشایری، کارشناسان معاونت توسعه کتابخانه ها و معاونت برنامه ریزی و پژوهش نهاد کتابخانه های عمومی کشور و کارشناسان اداره کل کتابخانه های عمومی استان فارس برگزار شد.

مدیرکل کتابخانه های عمومی استان فارس در این نشست ضمن قدردانی از توجه نهاد به حوزه عشایر گفت: تاکنون خدمات گوناگونی برای عشایر انجام شده و برخی هنوز هم در دست اجرا است. اما تمامی این موارد مقطعی و گذرا بوده است. لازم است برنامه ریزی شود تا به صورت علمی و بر اساس مطالعه، کاری درخور بر اساس سبک زندگی عشایر صورت گیرد.

روح الله منوچهری ارائه خدمات به تمامی اقشار جامعه را از وظایف اصلی کتابخانه های عمومی برشمرد و تصریح کرد: کتابخانه های عمومی باید دسترسی همه افراد را به منابع اطلاعاتی تسهیل کنند. در شهرها دسترسی مردم بیشتر است اما دسترسی در روستاها و مناطق محروم کم است و در جامعه عشایری فقر دسترسی به منابع اطلاعاتی وجود دارد که باید در این حوزه متمرکز شویم.

وی با بیان اینکه در این سفر، طراحان کتابخانه های عشایری از مناطق ترک زبان، لر زبان و عرب زبان بازدید کردند، اضافه کرد: این بازدید به طراحی کتابخانه برای عشایر بسیار کمک می کند. خدمت به این عشایر مقداری متفاوت است. به دلیل محرومیت عشایر در دسترسی به منابع و توقعات بسیار کم آن ها، باید با دقت بیشتری این طرح ها بازنگری و اجرایی شود. امیدواریم اولین طرح در استان فارس هرچه سریع تر به ثمر بنشیند.

مدیرکل کتابخانه های عمومی فارس به سابقه کتابخانه های سیار در کشور اشاره و تصریح کرد: اولین کتابخانه سیار در کشور در دهه ۱۳۲۰ راه اندازی شد، اما کتابخانه سیار ویژه عشایر برای اولین بار  دهه ۱۳۴۰ ایجاد شد و کتابدار این کتابخانه که هنوز در قیدحیات است، تجربیات خوبی از آن زمان دارد. زنده یاد محمدبهمن بیگی نیز که بنیانگذار تعلیمات آموزش و پرورش عشایری بود، در این زمینه فعالیت کرد و اقدامات وی باعث شد نخبگان زیادی از جامعه عشایری معرفی شوند. 

روح الله بهرامی، مدیرکل عشایر استان فارس نیز با تأکید بر اینکه جامعه عشایر کشور به کتاب و کتابخوانی علاقه مند هستند، گفت: سابقه کتابخانه های سیار به بیش از ۵۰ سال می رسد که توسط محمدبهمن بیگی، مدیرکل آموزش عشایری کشور رقم خورد. جامعه عشایر علاقه به کتاب خوانی دارند و اولین مطالعات خود را با شاهنامه خوانی آغاز کرده اند؛ به طوری که شاهنامه خوانان برجسته ای در عشایر داریم. امیداواریم شرایط مطلوب تری ایجاد شود تا بتوانیم جامعه ای پویاتر و آگاه تر داشته باشینم. هر جا که تمدنی به وجود آمده به خاطر رشد و گسترش آگاهی و کتاب و کتابخوانی بوده است.

بهرامی استان فارس را قطب عشایر کشور دانست و اضافه کرد: بیشترین جمعیت عشایری معادل ۱۲.۵ درصد عشایر کشور در فارس سکنی دارند. عشایر فارس در  ۱۹ زیست بوم ییلاقی و قشلاقی و ۱۲۴۱ استقرارگاه سکونت و حدود ۶۷ درصد مراتع استان را در اختیار دارند. عشایر دارای اقتصاد تولیدی و نماد اقتصاد مقاومتی و تولید کالای ایرانی است.

وی با اشاره به اینکه در سال های اخیر اقداماتی در حوزه ارتقای زندگی عشایر انجام شده است، گفت: افزایش برخوداری از بهداشت و درمان از حدود ۲۰ %در سال ۱۳۹۷ به حدود ۴۳ %در نیمه اول سال ۱۴۰۰، ارتقای برخوداری از آب سالم و بهداشتی از ۴۳ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۶۴ درصد در سال ۱۴۰۰، ارتقای شاخص برخوداری از راه مناسب به ۵۷ درصد، ارتقای شاخص سواد از ۷۲ درصد به ۸۳ درصد و بررسی ۲۲۰ کانون اسکان و سکونت حدود ۷ هزار خانوار در ۱۳۶ کانون اسکان از جمله این اقدامات است.

بهرامی بر ضرورت برنامه ریزی برای ارتقای سطح دانش و فرهنگ جامعه عشایری تأکید و عنوان کرد: دو طرح «برنامه جامع ارتقای سطح سواد، دانش و مهارت در مناطق عشایری» و «تصویب و اجرای طرح ویژه ارائه خدمات فرهنگی و مذهبی به جامعه عشایر» نیز در سال ۱۳۹۵ در هیات وزیران به تصویب رسید اما هنوز برنامه مدونی اجرا نشده است.

مدیرکل امور عشایر استان فارس به برخی از طرح های اجرا شده در حوزه کتابخوانی عشایر در فارس نیز اشاره کرد و گفت: برای نخستین بار در قالب طرح «ایل هم می خواند» نزدیک به هزار جلد کتاب برای راه اندازی کتابخانه در مناطق محروم عشایری جمع آوری شد، ضمن آن که تاکنون ۴ هزار جلد کتاب از آغاز اجرای طرح «ایل هم می خواند» برای اهدا به جامعه عشایری از سوی مردم جمع آوری شده است. همچنین اولین کتابخانه نیز در کانون اسکان شهرک شهید مرادی شهرستان شیراز از طریق طرح «ایل هم می خواند» ایجاد شد.

حامد محققی، کارشناس معاونت برنامه ریزی و پژوهش نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیز در این دیدار ضمن تشکر از اداره کل امور عشایر استان فارس عنوان کرد: در جشنواره ساخت سازه های عشایری، هدف رسیدن به ایده و راه حل برای خدمت رسانی به عشایر بود. این مسابقه با همکاری نهاد کتابخانه های عمومی کشور و موسسه فبلب، مرکز نمونه‌سازی و ساخت دیجیتال برگزار شد.  ۲۰۰ طرح به دبیرخانه رسید که ۸ طرح برگزیده شد و ۳ طرح هم برتر شدند.

محققی اضافه کرد: در بازدید از مناطق عشایری کمتر به هویت عشایر اشاره شد. اگر ما بخواهیم کتابخانه طرحی کنیم باید بتواند به خانواده های عشایر خدمت رسانی کند.

فرزین خاکی، نماینده موسسه فبلب ایران نیز در این نشست در رابطه به جشنواره و روند انجام داوری، عنوان کرد: در این سفر نگاه به عشایر واقعی تر شد و ایده های خوبی بعد از بازدید از مناطق عشایری شکل گرفت.

محمود قربانی، برگزیده جشنواره نیز در این نشست اظهار داشت: قرار بود یک کتابخانه سیار عشایری طراحی شود. ذهنیت ما بر این بود که زندگی عشایری در سیاه چادر است؛ اما پس از بازدید میدانی با قضیه دیگری مواجه شدیم؛ عشایری که با برنامه اسکان داده شدند یا ایل هایی که بدون برنامه و به صورت سنتی ساکن شده اند. برخورد با این موارد چالش های جدیدی را برای طراحی سازه های عشایری به وجود می آورد که بسته به این سفر باید در طرح ها بازنگری ایجاد شود.

وی اضافه کرد: یک کتابخانه عشایری می تواند ویژگی های دیگری هم داشته باشد که خدمات روزمره زندگی عشایری در آن گنجانده شود. سازه ای مناسب با سبک زندگی امروز عشایر، می تواند الگویی مناسب برای کتابخانه های عشایری باشد. ادغام طرح های پیشین با طرح های جدید برای رساندن کتاب به مناطق عشایری کمک می کند. این سفر به شناخت بیشتر مناطق و نیازهای عشایر کمک کرد و انشاالله نتیجه آن به صورت کاربردی در اختیار نهاد کتابخانه ها قرار خواهد گرفت.