به گزارش پایگاه اطلاعرسانی نهاد کتابخانههای عمومی کشور، جامعه کتابداری کشور برای نخستین بار شاهد رویدادی کاملاً علمی و بهروز شده از تجارب اساتید و کتابداران کتابخانههای عمومی در سرتاسر جهان بود؛ رویدادی که در نخستین گامهای استقرار دور جدید فعالیتهای نهاد کتابخانههای عمومی کشور به عنوان رویکردی پیشرو تلاش کرده تا جلوههایی کاربردی در انتقال تجارب و ایدههای مؤثر در طراحی و توسعه خدمات کتابخانهای را به محک پژوهش و واکاوی قرار دهد.
مسیر شکلگیری و حرکت همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، تجربهها وایدهها» از آغاز را در ادامه با هم مرور میکنیم:
آغاز اندیشه و پژوهش در مسیر تجربهها و ایدههای برای طراحی و توسعه کتابخانههای عمومی
محوریترین موضوع در سیاستگذاری و برنامهریزی برای برگزاری همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، تجربهها وایدهها» را میتوان در صحبتهای منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانههای عمومی ایران ردیابی کرد: «موضوع محوری در این همایش نقش خدمات در استمرار حیات و بقای کتابخانههای عمومی است. بسیاری از ما این روزها جملات مختلفی با این مضمون شنیدهایم که «امروز کتابخانهها به دلیل رشد و شکوفایی ابزارها و فناوری های اطلاعاتی منسوخ شدهاند». این جمله و جملاتی از این دست از بسیاری جهات نادرست هستند. به دلیل اینکه این افراد کتابخانه ها را صرفا به وسیله منابع و دارایی های فیزیکی آن مانند منابع چاپی و کتابها مجلات تعریف میکنند. پاسخ به پرسشهایی همچون: «با توجه به رقبای زیادی که در حوزه کتابخانههای عمومی وجود دارد، کارکردهای اصلی کتابخانههای عمومی کدامند؟ چگونه کتابخانههای عمومی میتوانند خودشان را با رقبای زیادی که وجود دارند متمایز کند؟ کتابخانههای عمومی در جامعه چه جایگاهی دارند و مدلهای جدید این کتابخانهها در جامعه چه کاربرد و چه کارکردی دارند و چه خدمات مدرنی را میتوانند نسبت به این جامعه جدید ارائه دهند؟» زمینهساز شکلگیری و پژوهشی شد که چهارم آبانماه ۱۴۰۰ با برگزاری نشستی از کمیته علمی، پوستر و تارنمای اختصاصیاش رونمایی شد.
لیلی سیفی، دبیر علمی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، تجربهها و ایدهها» و دانشیار دانشگاه بیرجند نیز در این نشست هدف اصلی این رویداد علمی را فراهم کردن بستری مناسب برای تبادل افکار و اشتراک گذاری تجارب و ایده های نوین عنوان کرد و گفت: این همایش فرصت ارزشمندی را برای کتابداران و پژوهشگران فراهم میکند تا جدیدترین نوآوریها، روندها، نگرانیها و چالشهای عملی موجود در زمینه خدمات و توسعه کتابخانههای عمومی را مطرح و مورد بحث و گفتگو قرار دهند.
رونمایی از «جایزه ملی خدمات کتابخانه عمومی»
در کنار آغاز به کار این همایش، از خبر برگزاری جایزهای با عنوان «جایزه ملی خدمات کتابخانه عمومی» به عنوان یکی از بخشهای جنبی آن نیز رونمایی شد.
این خبر زمانی اعلام شد که همزمان با فرارسیدن ایام گرامیداشت کتاب، کتابخوانی و کتابدار در سال ۱۴۰۰، نهاد کتابخانههای عمومی کشور از برگزاری «جایزه ملی خدمات کتابخانه عمومی» خبر داد؛ رویدادی که بنا شد به عنوان یکی از بخش های جانبی همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، تجربهها و ایدهها» است در اردیبهشت ۱۴۰۱ به میزبانی شهر شیراز برگزار شود.
جو مارکز (Joe J. Marquez ) داور مسابقه ملی طراحی خدمت و مؤلف کتاب Library Service Design، در نشست آغازین مسابقه ملی طراحی خدمت که روز سیام آبان به صورت مجازی برگزار شد، ضمن ابراز خرسندی از حضور در این نشست، با تأکید بر لزوم بهرهگیری از طراحی خدمات به عنوان یک ابزار و روششناسی در دنیای پیوسته متغیر کنونی، خاطرنشان کرد: از اینکه داوری مسابقه طراحی خدمت را بر عهده دارم، بسیار هیجان زده هستم. این مسابقه فرصتی بی نظیر برای مردم، کتابداران و ... است تا مشکلات جامعه را از طریق تحقیق، مشاهده و گفتگو حل کنند. این مسابقه برای تحسین، تشویق و انگیزه دادن به نسل آینده طراحان بوده و بسیار ارزشمند است؛ چراکه مردم را به اندیشه و عمل تشویق می کند و از آن ها می خواهد که سهم خود را در داشتن دنیایی بهتر ایفا کنند. مشتاقانه منتظر ایده هایی هستم که در این مسابقه ارائه می شود؛ چراکه این ایده ها نه تنها برای کتابخانه های شما موثر واقع می شود بلکه باعث می شود من نیز دنیا را از زاویه دیگری ببینم.
واکاوی رویکردهای مدرن خدماتی در کتابخانههای عمومی جهان
یکی از مهمترین بخشهای همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها» برگزاری نشستهایی هدفمند با موضوعات متنوع و کاربردی پیش از زمان برگزاری این همایش بود.
طراحی خدمات باید کتابخانهمحور باشند
نخستین پیشنشست، با عنوان «اصول طراحی خدمت در کتابخانههای عمومی: توجه به نیاز و رضایت مشتری» برگزار شد.
محمدرضا شکاری، رئیس کتابخانه مرکزی خوزستان و دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز در این نشست خاطرنشان کرد: کتابخانههای عمومی با سرمایه عمومی ایجاد میشود و برای عموم شهروندان قابل دسترس هستند. از آنجایی که هدف غایی تمامی انواع کتابخانهها ارائه خدمت است؛ برای موفقیت در رسیدن به اهداف خود، باید خدمات خود را متناسب با نیاز و برای همه مشتریان دسترسپذیر کند.
لزوم توجه به یکپارچگی در سیاستگذاری کتابخانههای عمومی
دومین پیشنشست همایش نیز روز چهارشنبه ۲۴ آذرماه ۱۴۰۰ با موضوع «رویکرد سیاستگذاران به توسعه خدمات کتابخانههای عمومی» به صورت مجازی در شیراز پایتخت کتاب ایران برگزار شد.
اکرم قدیمی دانشیار مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و رئیس انجمن ترویج علم ایران در این نشست بیان کرد: کتابخانهها میتوانند از طریق تشویق به کار داوطلبانه سبب افزایش مشارکت در فعالیت جامعه محلی شوند و ظرفیت خود را به عنوان یک مکان غیر رسمی برای ملاقات مردم با یکدیگر توسعه دهند. کتابخانههای عمومی میتوانند با فراهمآوری خدمات جهانی برای عموم اقدام به تولید سرمایه اجتماعی کنند. رکود کتابخانه به ضعف فرهنگی هر جامعهای میانجامد.
کتابخانههای عمومی باید به فضای گفتمان و تعامل تبدیل شوند
«پیوند زیربنایی خدماترسانی کتابخانههای عمومی با صلح و حقوق بشر» عنوان سومین پیشنشست همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها» بود که با حضور اصلی عباسی مدیر روابط بینالملل کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو در دانشگاه شهید بهشتی، دکترای حقوق بینالملل، عضو کمیسیون جهانی حقوق محیط زیست، عضو اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت، عضو مرکز ILM دانشگاه دورهام برگزار شد.
عباسی در این نشست ضمن تشریح کارکردهای حقوق بشری کتابخانههای عمومی در ارتباط با حقوق بشر، بر نفی خشونت و صلحجویی در جامعه تأکید کرد و گفت: منابع رایگان دانش و اطلاعات، تسهیل حق دریافت اطلاعات، مقابله با جهل و نادانی و خشونت، از میان بردن فاصله میان گروههای متنوع اجتماع، مراکزی برای حمایت و تقویت آموزش رسمی دانشآموزان و دانشجویان، ایجاد فرصت یادگیری مستقل و ظرفیت آموزش فردی، مساعدت به استحکام ریشههای تحقیق و پژوهش و ارائه خدمات رایگان و یا بسیار ارزان به محرومان از جمله کارکردهای حقوق بشری کتابخانههای عمومی است.
باید به خواستهها و نیازهای مردم در ساخت کتابخانه توجه شود
چهارمین پیشنشست این همایش با موضوع «خدمات بازاریابی در کتابخانههای عمومی، چگونگی برقراری ارتباط و نحوه ارائه خدمت» روز چهارشنبه ۲۹ دیماه ۱۴۰۰، به میزبانی شهر شیراز برگزار شد.
کاترینا ایسبرگ، مدیر کتابخانههای شهر هلسینبورگ و عضو هیات مدیره سابق ایفلا در این نشست با بیان برخی از تجربیات اجرایی در کتابخانه هلسینبورگ، عنوان کرد: برنامه برای ساخت کتابخانه بزرگ تر، برگزاری کارگاههای مختلف، خدمات جدید، بحثهایی در جهت رفع نیاز کاربران و ... تا سال ۲۰۲۶ تهیه، تدوین و برنامه ریزی شده است. ما بر اساس لیست نیازهای افراد و شهروندان برنامه های خود را اجرا می کنیم ولی با همه تلاشها هنوز بسیاری از مردم هستند که از خدمات ما بیاطلاع هستند که باید نسبت به این موضوع حساسیت داشته باشیم. سعی ما فقط افزایش منابع و یا افزایش فضای کتابخانه نیست بلکه به ایجاد کتابخانهها بر اساس نیاز و خواسته مردم میپردازیم. میخواهیم بدانیم در آینده نیاز افراد چه خواهد بود و به توسعه، رشد و افزایش مهارتهای آنها برای آینده کمک کنیم.
مهمترین نکته در طراحی خدمات فرانهادی، شناخت جامعه و نیازسنجی است
پنجمین نشست پیش از برگزاری همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها» به موضوع «طراحی خدمات فرانهادی در کتابخانههای عمومی» اختصاص یافت؛ نشستی که روز پنجم بهمنماه ۱۴۰۰ با حضور سانجی کاتاریا، کتابدار دانشکده مدیریت بی آی تی از کشور هندوستان برگزار شد.
کاتاریا در این نشست عنوان کرد: کتابخانههای عمومی بر اساس دیدگاههای بینالمللی، سازندگان اجتماع به شمار میروند. کتابخانههای عمومی مکانهایی هستند که مردم میتوانند یکدیگر را ملاقات کنند، اجتماعیتر شوند و فعالیت اجتماعی انجام دهند. همچنین کتابخانههای عمومی مکانهایی هستند که مشکلات اجتماعی را به خوبی شناسایی و پیشنهادهایی برای رفع آنها مطرح می کنند. در واقع، کتابخانهها نه تنها دسترسی به اطلاعات را برای مخاطب ایجاد میکنند، بلکه این فرصت را به وجود میآورند تا مردم نسبت به فرهنگ و تحصیلات و جامعه خودشان دیدی بازتر و آگاهانهتر داشته باشند.
نقش فعالیتهای داوطلبانه در توسعه خدمات کتابخانههای پاکستان بسیار برجسته است
ششمین وبینار مجازی پیش از برگزاری همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها»، روز چهاردهم بهمنماه با بررسی موضوع «نقش فعالیت های داوطلبانه در توسعه خدمات کتابخانه های عمومی پاکستان» برگزار شد.
فیضه بشیر، استادیار و رئیس گروه علوم کتابداری کالج تحصیلات تکمیلی دولتی برای زنان در لاهور در این نشست گفت: عموماً مردم به دلیل اشتیاق و علاقه خود برای برقراری ارتباط با جامعه برای فعالیتهای داوطلبانه اقدام میکنند. اگر نگاه ما به حوزه توسعهای، صرفاً نگاه مالی نباشد، میتوانیم از ایده فعالیتهای داوطلبانه استفاده کنیم. داشتن پایگاههای داوطلبانه یعنی اینکه فعالیت داوطلبانه را در راستای حمایت از ماموریتهای کتابخانهها سازماندهی کنیم. میتوان از خدمات داوطلبانه به عنوان پلی برای روحیه و آگاهیبخشی به جامعه استفاده کرد.
برنامههای کتابخانههای عمومی باید مبتنی بر مشارکت عمومی و خلاقیت باشد
هفتمین پیشنشست همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها» روز پنجشنبه پنجم اسفندماه با موضوع «امکانات الهام بخش در کتابخانه ایالتی کوینزلند استرالیا» به میزبانی شهر شیراز برگزار شد.
ویکی مک دونالد کتابدار و مدیر ارشد اجرایی کتابخانه ایالتی کوینزلند استرالیا در این نشست با بیان اینکه ایجاد محتوای قابلاعتماد برای مراجعهکنندگان نخستین هدف کتابخانه کوینزلند است، گفت: با جمعآوری و حفاظت از اطلاعات و فراهم ساختن دسترسی آسان برای همه این امر دنبال میشود. برای این هدف راهبردهایی همچون ایجاد داستانهای متنوع درباره تاریخ کوینزلند، تشویق مخاطبان به همکاری در امر تحقیق برای افزایش دانش و دادههای اطلاعاتی، حفاظت از مجموعهها و میراث محلی برای نسلهای آیندهای، همکاری با عموم در خلق موضوعهای جدید و همکاری با مراکز دانش بومی با هدف ایجاد محتوا برای نسلهای آینده، جمعآوری یک مجموعه قابل ثبت به صورت برنامهریزی شده به منظور وجود مجموعهای از دادههای قابلاعتماد در کتابخانه و غیره تعریف شده است.
مهمترین نقش کتابخانهها در دوران کرونا، مشارکت اجتماعی و کمک به مردم بود
وبینار «کتابخانهها در خدمت نسلها، ارائه تجربه کتابخانههای صربستان در دوران همهگیری کرونا» در قالب هشتمین پیشنشست همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها» روز چهارشنبه هجدهم اسفندماه برگزار شد.
یاسمینا نینکو، رئیس کتابخانه شهری بلگراد و عضو سابق کمیته دائمی در بخش کتابخانههای کلان شهری ایفلا، در این نشست با اشاره به اینکه در دوران همهگیری ارائه خدمات آنلاین در دستور کار قرارگرفت، گفت: خدمات آنلاین در دوره همهگیری کرونا در ارائه خدمات کتابخانهای تغییرات بسیاری ایجاد کرده است و در کتابخانه شهری بلگراد نیز پروژههای مختلفی برنامهریزی و به صورت آنلاین اجرا شد. از جمله «پروژه کتابخانههای دیجیتال» بود که در این برنامه مجموعه ۶۳۳ عنوان کتاب در معرض دید مراجعه کنندگان به صورت آنلاین قرار گرفت که نه تنها اعضای کتابخانهها بلکه تمامی افراد میتوانستند به صورت تمام متن به این کتابها دسترسی داشته باشند.
کتابخانههای عصر ما در حال توسعه و پیشرفت هستند
نهمین پیشنشست همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی: الگوها، تجربه ها و ایده ها» روز چهارشنبه هفدهم فروردینماه ۱۴۰۱ با موضوع «تلاش کتابخانههای عمومی برای فردای بهتر: مواجهه کتابخانههای عمومی با چهار چالش بزرگ» به میزبانی شهر شیراز برگزار شد.
لویدا گارسیا فبو، مشاور بینالمللی کتابداری و رئیس سابق انجمن کتابداری آمریکا در این نشست ضمن اشاره به کتابخانه عمومی لس آنجلس عنوان کرد: این کتابخانه طرحی را اجرا می کند که این طرح دسترسی آسان و رایگان را به اطلاعات، ایدهها، کتابها را در هر گوشه شهر برای تقویت، آموزش و توانمندسازی افراد فراهم میکند. ما در عصری زندگی میکنیم که کتابخانهها در جهت توسعه و پیشرفت هستند و این نسل را به عنوان نسل عملگرا میشناسیم و کتابخانه ها به این امر کمک شایانی میکنند.
کتابداران باید به صورت مستمر مهارتها و دانش خود را بهبود ببخشند
دهمین و آخرین پیشنشست این همایش نیز با عنوان «تحول کتابخانههای عمومی، آیا کتابداران کتابخانههای عمومی برای چالشهای جدید آمادگی دارند؟» به میزبانی شهر شیراز برگزار شد.
جینا د. آلویس، پژوهشگر مستقل و رئیس سابق موسسه مدیریت کتابداری سنگاپور در این نشست به نقش روباتها در کتابخانهها اشاره کرد و گفت: از انواع روباتها در کتابخانه بیشتر برای قفسه بندی و ترتیب کتابها استفاده میشود. اگر کتابی گم شود روباتها به راحتی آن کتاب را پیدا میکنند. همچنین رفخوانی، استقبال از کاربران، روابط عمومی و پاسخ به سوالات متداول نیز از دیگر کارکردهای روبات ها در کتابخانه ها است.
حمایت همهجانبه جامعه علمی کشور از همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی: الگوها، تجربهها و ایدهها»
به موازارت اعلام پشتیبانی، حمایت و مشارکت انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران در همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی: الگوها، تجربهها و ایدهها»، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (isc) نیز رأی به حمایت از این همایش داد و از نمایهسازی تمامی مقالات آن خبر داد. این پایگاه تصریح کرد که شرکتکنندگان میتوانند با اطمینان کامل، مقالات خود را در این همایش ارائه کرده و از امتیازات علمی ارائه مقاله همایش با دریافت گواهی همایش استفاده کنند. پیش از این نیز، پایگاه استنادی سیویلیکا از همایش بین المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی حمایت و اعلام کرده بود که تمامی مقالات ارسالی به این همایش در پایگاه سیویلیکا و کنسرسیوم محتوای ملی نمایه خواهد شد.
این در حالی است که دانشگاههای شیراز، بیرجند، اصفهان، شهید چمران اهواز و شهید بهشتی به همراه انجمن ترویج علم ایران، انجمن ایرانی مطالعات زنان، انجمن علوم اطلاعات و فناوری و شاخه SIG-III، حمایت علمی و معنوی خود را برای ایجاد بستر مناسب اطلاعرسانی و حضور گسترده علاقهمندان به مبحث توسعه و خدمات کتابخانهای در سطح ملی و بینالمللی و برگزاری هرچه باشکوهتر این همایش نیز اعلام کرده بودند.
ارسال ۱۰۶ مقاله فارسی و انگلیسی به همایش طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی
دبیرخانه همایش بین المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی روز بیست و هفتم فروردینماه ۱۴۰۱ در اطلاعیهای با اشاره به اتمام مهلت ارسال مقالات تمام متن به همایش که ۱۰ فروردین ماه ۱۴۰۱ بود، از ارسال مجموعاً ۱۰۶ مقاله شامل ۸۴ اثر در بخش فارسی و ۲۲ اثر در بخش انگلیسی به این همایش خبر داد و عنوان داشت: «پس از بررسی اولیه و انجام داوری تخصصی، داوری ۱۰۶ مقالات ارسالی به همایش بینالمللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی: الگوها، تجربهها و ایدهها انجام شد. براساس اعلام نظر داوران، ۸ مقاله در بخش سخنرانی انتخاب شده که از این تعداد دو مقاله انگلیسی و شش مقاله فارسی است. افزون بر این، ۲۶ مقاله در بخش پوستر انتخاب شده که ۲ مقاله انگلیسی و ۲۴ مقاله فارسی است. در بخش ایده و تجربه نیز از ۱۱ مقاله منتخب، ۲ مقاله انگلیسی و ۹ مقاله فارسی است.»
برگزاری ۴ دوره آموزشی «خدمات در کتابخانههای عمومی» در شیراز
در ادامه اعلام برنامههای جنبیِ همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، ایدهها و تجربهها»، دورهای آموزشی با عنوان «خدمات در کتابخانههای عمومی» شامل چهار کارگاه تخصصی «آموزش عملی طراحی خدمت برای کتابخانههای عمومی»، «اصول طراحی خدمات کتابخانه برای گروههای خاص»، «خدمات کتابخانههای عمومی: مبانی، الگوها، نمونههای موفق» و «بازاریابی خدمات در کتابخانههای عمومی: از مفهوم تا عمل» نیز در بیست و ششمین روز از اردیبهشتماه به صورت حضوری و مجازی برگزار میشود.
مشارکت ۱۰۳ کتابدار در «جایزه ملی خدمات کتابخانههای عمومی»
در واپسین روزهای منتهی به موعد برگزاری همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، ایدهها و تجربهها»، فاطمه محمدبیگی، دبیر «جایزه ملی خدمات کتابخانههای عمومی» از برگزاری موفق روند نخستین دوره «جایزه ملی خدمات کتابخانههای عمومی: خدمات برون کتابخانهای» خبر داد و اظهار داشت: این جایزه به عنوان یکی از بخشهای جانبی همایش بینالمللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانههای عمومی؛ الگوها، تجربهها و ایدهها» با انتشار فراخوانی از ابتدای آذر ماه آغاز به کار کرد. مستندات شرکتکنندگان در این مسابقه، برای دبیرخانه جایزه ارسال و با توجه به استقبال صورتگرفته مهلت شرکت تا پایان دی ماه تمدید شد و در نهایت ۱۰۳ کتابدار در این جشنواره مشارکت کردند. آثار ارسال شده پس از جمعبندی در اختیار داوران قرار میگیرد. پس از انجام داوری، ۱۰ نفر در مرحله اول انتخاب و با انجام سایر ارزیابیها، در نهایت نفرات اول تا سوم براساس ۵۰ درصد امتیاز داوران و ۵۰ درصد رأیگیری اعضای پیوسته انجمن انتخاب میشوند.
ارسال نظر