به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی، نشست رونمایی از پوستر دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک با حضور سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد؛ سجاد محمدیان، مدیرکل آموزش و پژوهش نهاد؛ حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر سبزیان، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی؛ منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران؛ اعظم صنعت‌جو، استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی؛ جعفر مروارید، دستیار ویژه و معاون طرح و برنامه آستان قدس رضوی؛ لیلی سیفی، استاد علم اطاعات و دانش‌شناسی دانشگاه بیرجند و عضو انجمن بین‌المللی کتابداران خاورمیانه (MELA)؛ احمد شعبانی، استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان و جمعی از مسئولان و استادان علم اطلاعات و دانش‌شناسی به میزبانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی برگزار شد.

کتابخانه‌ها سازمان‌ اجتماعی و بخشی از ساخت اجتماعی جامعه هستند

در ابتدا سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: اینکه نهاد به دنبال تفسیر و تببین کارکردی جدیدی از مفهوم ارائه خدمات به اعضا و مراجعان است، حتماً یک واقعیت، خواست قلبی و ـ مهم‌تر از همه ـ برنامه و راهبرد نهاد است و برگزاری دومین همایش بین‌المللی نهاد، در واقع، تجلی‌گاه این ایده است و ما امیدواریم در سایه تعامل نهاد با دانشگاه، برگزاری چنین همایش‌هایی، سرانجام، به ارائه مدلی مفهومی برای طراحی خدمات بینجامد.

وی معاونت برنامه‌ریزی را تدوینگر بینش جاریِ نهاد در خصوص نقش اجتماعی کتابخانه‌ها در جامعه دانست و اظهار کرد: ما اعتقاد داریم کتابخانه‌ها سازمان‌هایی اجتماعی و بخشی از ساخت اجتماعی جامعه هستند که توان ارائه خدمات به همه نهادهای جامعه را دارند. این ویژگی، قامتی فراتر از دیگر سازمان‌های ارتباط‌جمعی به کتابخانه‌ها می‌دهند، چراکه کتابخانه‌ها ـ بر خلاف نهادهای اجتماعی دیگرـ یک ماهیت کل‌نگر دارند. تلاش ما بر این است که با معرفی ظرفیت‌های جدید و مغفول کتابخانه‌ها برای آن‌ها مرتبه‌ای فراتر از دفینه‌سازی اطلاعات تعریف کنیم.

وی افزود: برای رسیدن به این هدف نیازمند تبیین هستیم. مهم‌ترین چالش و مانع رسیدن به چنین هدفی، چه در نهاد کتابخانه‌ها و چه در دانشگاه، چالش باورهای ذهنی است؛ به عبارت ساده‌تر، ما در این مسیر نیازمند تغییر فرهنگ سازمانی کتابداران و پژوهشگران و تبیین بیش از پیش مفاهیم مربوط هستیم.

معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اظهار کرد: امیدوارم به برکت خاک متبرک مشهد الرضا (ع) و با توجه به تلاش و پشتکار دبیر علمی و اجرایی همایش و تأکید دبیرکل محترم نهاد، ثمره این همایش، فراتر از یک گردهمایی مرسوم باشد و در شکل اجرا و ارائه محتوای علمیِ کارآمد و عمیق کامیاب شویم.

کتابخانه‌های عمومی در مسیر تبدیل‌شدن به فرهنگ‌سراهای اجتماعی

حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر سبزیان، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی و دبیر اجرایی همایش کتابخانه¬های عمومی و کسب وکارهای کوچک، ضمن اشاره به اندیشه تغییر کارکرد کتابخانه‌های عمومی در جامعه امروز، افزود: کتابخانه‌های عمومی بر اساس تعریف استادان علم کتابداری، امروز به عنوان دانشگاه‌های مردمی، مرکز پژوهش و گفتگو و مهارت‌افزایی معرفی می‌شوند که در راستای ایجاد نشاط و امید اجتماعی فعالیت می‌کنند.

سبزیان ضمن قدردانی از همراهی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این مسیر، اظهار کرد: معتقدم کتابداران خراسان رضوی با همت خود ـ به ویژه در ایام کرونا ـ توانسته‌اند نقش کتابخانه‌ها را به عنوان فرهنگ‌سراهای اجتماعی به اثبات رسانند. امید است این همایش منشأ اثری برای تثبیت جایگاه واقعی کتابخانه‌ها در نقش‌های تعریف‌شده مدنظر اساتید باشد.

وی ابراز کرد: به طور قطع هدف از برگزاری این همایش بین‌اللملی، معرفی ظرفیت‌های موثر کتابخانه‌های عمومی در حوزه معرفی، ترویج و حمایت از کسب و کارهای کوچک به عنوان پایگاه‌های مورد وثوق برای همه مردم است.

ادامه حیات کتابخانه‌ها در گرو توسعه خدمات آن ها است

سجاد محمدیان، مدیرکل دفتر پژوهش و آموزش نهاد با اشاره به وجود برخی تنگناها در پیش روی کتابخانه های عمومی برای طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی، گفت: نخستین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی به همین موضوع پرداخت و در سطح بین‌المللی بزرگ‌ترین رویداد علمی حوزه موضوعی کتابخانه‌های عمومی رقم زده شد.

وی با اشاره به سخنرانی ۱۷ سخنران از کشورهای مختلف در همایش اول در شیراز، اظهار کرد: در سال آینده نیز به دنبال مشارکت گسترده جامعه علمی بین‌المللی و در حال برنامه ریزی برای حضور چند چهره شاخص علمی هستیم.

محمدیان با بیان اینکه امروزه کتابخانه‌های عمومی تمام دنیا در مسیر توسعه خدمات گام برمی‌دارند، افزود: اگر به دنبال ادامه حیات کتابخانه‌های عمومی هستیم باید به توسعه خدمات آن توجه ویژه کنیم و طبیعی است کتابخانه‌های عمومی در مسیر توسعه خدمات نمی‌تواند و نباید به نیازهای جامعه خود بی‌اعتنا باشند. بر همه عیان است که نیاز جامعه تولید و اشتغال است. انتخاب عنوان «کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک» برای همایش سال آینده نیز از لزوم توجه کتابخانه‌های عمومی به همین نیاز جامعه ناشی می‌شود.

مدیرکل دفتر پژوهش و آموزش نهاد مستندسازی تجربیات بومیِ ارائه خدمات توسط کتابخانه‌های عمومی به کسب وکارها، برگزاری ۹ رویداد ملی کسب وکار به میزبانی کتابخانه‌های مرکزی، برگزاری کارگاه‌های‌ آموزشی، برگزاری پیش‌نشست‌های علمی و نیز برگزاری جایزه ملی خدمات کتابخانه‌های عمومی برای کسب وکارها را از برنامه‌های جانبی این همایش عنوان کرد.

برای پیشرفت، نیازمند نگاه علمی به توسعه کتابخانه‌های عمومی هستیم

منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران گفت: باید نگاه علمی به توسعه کتابخانه‌های عمومی داشته باشیم. خوشبختانه در ۲ سال گذشته شاهد اتفاقات مهمی در پیکره کتابخانه‌های عمومی به واسطه برگزاری وبینارها، همایش‌ها و سمینارهای مختلف بوده‌ایم و در کنار آن نیز ایده‌های مختلفی در این همایش ها به اشتراک گذاشته شد.

وی با اشاره به برگزاری دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک، افزود: کتابخانه‌های عمومی نه تنها در ایران بلکه در سراسر دنیا به سوی تبدیل به فرهنگ‌سراهای اجتماعی قدم برداشته‌اند. این همایش باعث معرفی شبکه عظیم کتابخانه‌های عمومی به جهان خواهد شد.

کوهی رستمی با بیان اینکه در همایش سال پیش، به چرایی، چیستی و چگونگی ارائه خدمات توسط کتابخانه‌های عمومی پرداخته شده است، اظهار کرد: کتابخانه‌های عمومی باید به پایگاه‌هایی برای رفع نیازهای مختلف مردم تبدیل شوند و یکی از مهم‌ترین این نیازها توجه به کسب و کارهای کوچک است. افراد بسیاری در این حوزه فعالیت ‌می‌کنند که نیازمند دریافت دانش لازم برای ترویج و معرفی کسب و کار خود هستند و کتابخانه‌ها می‌توانند به عنوان یک پایگاه و راهنما نقش خود را به‌درستی ایفا کنند. می‌توان با توجه به این رویکرد، به مدل‌های جدید کتابخوانی و دسترسی به اطلاعات در کتابخانه‌ها رسید.

وی با اشاره به ضرورت بومی‌سازی مدل‌های جهانی ارائه خدمات در کتابخانه‌ها، افزود: اگر بنا بر فعالیت کتابخانه‌ها در این حوزه داریم ابتدا باید به سه سوال چیستی، چرایی و چگونگی این مسئله پاسخ دهیم. به عبارت ساده‌تر باید به تعریفی دقیقی از چگونگی و نقش کتابخانه‌ها در این حوزه برسیم.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران ابراز کرد: با توجه به ارائه خدمات برون‌کتابخانه‌ای موثر و قابل ملاحظه از سوی برخی کتابداران و کتابخانه‌های عمومی، ضمن بررسی این تجارب زیستی باید نحوه عملیاتی‌کردن آن بررسی شود.

احیای مفهوم عمومی کتابخانه در گرو احیای «منِ فرهنگی» در کنار «منِ تاریخی» است

جعفر مروارید، دستیار ویژه و معاون طرح و برنامه آستان قدس رضوی ضمن ابراز خرسندی از حضور در این نشست، گفت: امروز نیاز به شفاف‌سازی مفهوم اقتصاد فرهنگ داریم تا بتوانیم ارتباط بین فرهنگ، کتابخانه‌ها و سرمایه‌گذاری خرد و کلان را به‌درستی برقرار کنیم.

وی تصریح کرد: با نگاه به سیر تطور معنا و کارکرد کتابخانه‌ها می‌توان به این نتیجه رسید که کتابخانه‌ها در کنار مراکز علمی و حوزه‌های دانشیِ کهن، از جمله نهادهای موثر و دارای ظرفیت  گفتگو هستند. به عبارت ساده‌تر، کتابخانه نهاد عقل بود که از حالت عمومی به تخصصی تغییر کرده است. کتابخانه‌ها پس از گسترش دانشگاه‌ها، به عنوان یک مرجع علمی معرفی شده بودند که در نهایت با توجه به معنای نوین و کارکرد کتابخانه‌ها، به بازار تولید اندیشه در حوزه اقتصاد فرهنگ و کالاهای فرهنگی تبدیل شدند.

مروارید با بیان اینکه کتابخانه باید گذرگاه اندیشه، خانه‌های خلاق و دفاتر نوآوری باشند، افزود: کتابخانه‌ها باید محلی برای بارش‌های فکری در حوزه‌های گوناگون باشند. اقتصاد فرهنگ به معنای محل تلاقی سرمایه گذاری اقتصادی و جریان ایده‌پردازی و نوآوری فرهنگی است و تجلی‌گاه تلاش برای قراردادن کالای فرهنگی در کنار کالاهای اقتصادی مردم است.

دستیار ویژه و معاون طرح و برنامه آستان قدس رضوی به بررسی جنبه‌های مثبت و منفی اقتصاد فرهنگ پرداخت و اظهار کرد: در بُعد مثبت آن، به خلاقیت‌های فرهنگی و امکان درانداختن طرحی نو می‌پردازیم. در واقع، آنچه فرهنگ را زنده نگه می‌دارد این است که ضمن در نظرداشتن سنت به عنوان یک افق، به طرح پرسش‌های جدید بر اساس نیازهای زیستی امروز نیز توجه کنیم. اقتصاد فرهنگ اشاره به عقلانیت دارد به این معنا که احیا و توجه به سنت و گذشته خوب است اما برای پیشرفت باید به خلق راه‌ها و کالاهای جدید پرداخت. به عبارت ساده‌تر، بازاریابی فرهنگی به معنای انجام یک فرایند کاملاً خودگردان  بر اساس نیاز نوجوان و جوان امروز با حفظ سنت و پاسخگویی به پرسش‌های آنان است.

وی در خصوص بُعد منفی اقتصاد فرهنگ، ابراز کرد: اگر به کتاب‌های کتابخانه به عنوان یک کالای اقتصادی نگاه کنیم و تولید در این مسیر را نیز همچون تولید کالای اقتصادی فرض کنیم، این به معنای اتمام مأموریت ما نیست، بلکه وظیفه ما ارزش‌بخشی و هویت‌بخشی به این کالا است؛ چرا که هدف ما صرف سودآوری نیست. نباید از آزمون‌پذیری کالای فرهنگی غفلت کرد؛ زیرا کالای فرهنگی یک اثر هنریِ منحصربه‌فرد است و سرمایه اجتماعی فرهنگی محسوب می‌شود. اگر می‌خواهیم به عنوان یک عرصه کارآمد از آن یاد کنیم باید اقدامات انجام شده در این مسیر بر اساس عقلانیت و نیاز روز باشد.

وی افزود: اگر کارکرد کتابخانه‌ها را آرامش و تعلیم و تربیت بدانیم که از توازن و تعادل برخوردار است، بنابراین احیای مفهوم عمومی کتابخانه نیز در احیای «منِ فرهنگی» در کنار «منِ تاریخی» است. هنگامی که کتاب با روح فرد تماس پیدا کند، آنجاست که دانش، ابزار خلاقیت می‌شود نه یادآوری. به این مهم توجه داشته باشیم که تربیت اخلاقی وابسته به بُعد زیبایی‌شناختی علم در کنار معنابخشی به سنت‌های دیرین است.

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در مسیر بین‌اللملی‌کردن آرای خود

احمد شعبانی، استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه اصفهان، ضمن قدردانی از دست اندرکاران برگزاری این نشست گفت: در حال حاضر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با مجموعه کتابخانه‌های قرن گذشته و ۲۰ سال پیش متفاوت است؛ چرا که تمایل به بین‌المللی‌کردن آرای خود دارد؛ مسئله‌ای که مبتنی بر پیوند کتابخانه‌ها با دانشگاه‌ها است. در واقع، نهاد ضمن برقراری و توسعه پیوند عمیق با اساتید و معلمان دانشگاه‎ها به دنبال اخذ نظریات علمی آنان و انتقال آن به کتابداران است.

شعبانی با اشاره به تغییر جمعیت‌شناختی نهاد و تحصیلات تخصصی کتابداران در چند دهه گذشته، انتخاب دکتر اعظم صنعت‌جو، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان دبیر این همایش را نمونه‌ای از توجه به توانایی‌های بانوان در عرصه خدمات فرهنگی و از جمله شاخصه‌های تغییرات مهم در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور دانست.

جامعه هدفِ کسب و کارهای کوچک عمدتا زنان هستند

لیلی سیفی، استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه بیرجند و عضو انجمن بین‌المللی کتابداران خاورمیانه(MELA) با اشاره به دومین سال برگزاری این همایش گفت: این همایش تصوری مثبت و موثر از کتابخانه‌های عمومی ایران در سطح بین‌المللی ارائه کرده است.

وی با بیان اینکه جامعه هدفِ کسب و کارهای کوچک زنان هستند، افزود: در واقع بیشتر کسانی که در کسب و کارهای کوچک فعالیت می‌کنند زنان حاشیه‌نشین و مهاجر هستند. کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با ترویج خدمات محلی، در اختیار گذاشتن فضای و مشارکت عرضه، سنجش نیازهای اطلاعاتی و فراهم‌آوری منابع لازم برای کسب و کارهای کوچک، نقش موثری در این مسیر ایفا کنند.

سیفی با اشاره به نقش مهم کتابداران در این حوزه، اظهار کرد: برای حرکت در این مسیر لزوماً نیازی به تحصیلات و داشتن اطلاعات تخصصی در حوزه های مختلف نیست و داشتن صبر و تعامل می تواند یکی از مولفه‌های اصلی در این حوزه باشد. وی در پایان پیشنهاد مستندسازی و تولید محتوای خدمات کتابخانه‌ای در این حوزه به زبان انگلیسی را مطرح کرد.

کتابخانه‌ها شاهراه دسترسی به منابع اطلاعاتی هستند

اعظم صنعت جو، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و دبیر علمی همایش کتابخانه¬های عمومی و کسب وکارهای کوچک نیز ضمن قدردانی از دست اندرکاران برگزاری این نشست گفت: امیدوارم به همان اندازه که امروز از اهداف این همایش با افتخار سخن می‌گوییم در آینده نیز به اثرگذاری آن در حوزه کتابخانه‌ها افتخار کنیم.

وی بر اهمیت کسب و کارهای کوچک و نقش آن در رونق‌بخشیِ اقتصادی در جامعه تأکید کرد و افزود: موقعیت محلی کتابخانه‌های عمومی می‌تواند در راستای شناخت جامعه و نیازهای آن نقش شاهراه را برای دسترسی به منابع اطلاعاتی و ارجاع به مراکز پاسخ گویی به نیازهای دانشی مردم ایفا کنند. البته در این مسیر نباید از توانمندسازی کتابداران غفلت کرد.

صنعت جو بر اهمیت نقش کتابخانه‌های عمومی در معرفی و جذب حمایت‌های مالی دولتی در کسب و کارهای کوچک تأکید کرد.

وی اهمیت این همایش را در شعار سال ۱۴۰۱ مبنی بر «تولید، داتش بنیان و اشتغال‌آفرینی» دانست و گفت: این همایش فرصت لازم و مناسب را به عنوان یک همایش میان‌رشته‌ای برای جلب توجه افراد موثر و عموم مردم به این حوزه فراهم می سازد و در واقع می‌توان از آن به عنوان یک نقطه عطف یاد کرد.

اعظم صنعت جو اظهار امیدواری کرد با استفاده از تجربیات زیستی در آینده، شاهد اتفاقات خوب و اجرای طرح‌های موثر بر اساس ایده‌های ارائه شده باشیم.

در پایان این مراسم، پوستر دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک رونمایی شد و احکام امضاشده از سوی دبیرکل نهاد برای دبیر علمی و اجرایی همایش به دکتر اعظم صنعت‌جو و حجت‌الاسلام سبزیان اهدا شد.

گفتنی است دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک به همت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران برگزار می شود.