به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد که در ادامه سفرهای استانی خود به منظور بررسی وضعیت کتابداران و کتابخانه‌های عمومی، در پایان سفر سمنان طی نشستی با اهالی رسانه‌های استان دیدار و گفتگو کرد.

مهدی رمضانی در این نشست با گرامیداشت حماسه ۹ دی و همچنین یاد و خاطره سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی، طی سخنانی گفت: هدف ما از مجموعه سفرهایی که به استان‌های مختلف کشور داریم، پیگیری مسائل و مشکلات کتابداران و کتابخانه‌های عمومی در سطح استان است که بر این اساس امروز موفق شدیم ضمن بازدید میدانی از کتابخانه‌های مختلف با نماینده محترم ولی فقیه و امام جمعه شهر سمنان، استاندار محترم، نماینده محترم شهرستان و فرماندار محترم سمنان برای پیگیری مسائل این منطقه دیدار و گفتگو کنیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: اما مهمترین اتفاق در این سفر دیدار و گفت‌وگو با همکاران کتابدار استان سمنان بود تا بتوانند مسائل، دغدغه‌ها و مشکلات خود را اعم از نکات شخصی تا نکات کلیدی درباره اداره کتابخانه‌های عمومی در استان، به صورت چهره به چهره در میان بگذارند و بنده هم توضیحاتی را که تصور می‌کردم به پیشبرد مسائل کمک می‌کند، برای آنها مطرح کردم و ان‌شاءالله مانند همیشه مصوبات و نکات مربوط به سفرها را پس از پایان هر سفر پیگیری خواهیم کرد تا خواسته‌ها و انتظارات به حق همکاران عزیز ما محقق شود.

تغییر رویکرد به کتابخانه‌های عمومی در جهان و ایران

وی در ادامه به ارائه گزارشی از وضعیت شبکه کتابخانه‌های عمومی در کشور پرداخت و گفت: ما بیش از ۳۷۰۰ کتابخانه عمومی در کشور داریم که بر اساس قانون تاسیس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور زیر نظر نهاد اداره می‌شوند. از این تعداد ۲۷۴۰ کتابخانه به صورت مستقیم توسط نهاد اداره می‌شود و مابقی که حدود ۱۰۰۰ کتابخانه است در قالب کتابخانه‌های مشارکتی، کتابخانه‌های خصوصی، کتابخانه‌های مستقل و سالن‌های مطالعه هستند، زیر نظر نهاد فعالیت می‌کنند. مجموع این کتابخانه‌ها که شبکه کتابخانه‌های عمومی کشور را تشکیل می‌دهد گسترده‌ترین شبکه فرهنگی کشور پس از مدارس محسوب می‌شود که این ظرفیت امکان رقم زدن اتفاقات و رویدادهای متعدد و مختلفی را در حوزه فرهنگی کشور دارد.

مهدی رمضانی یادآور شد: اساس کارکرد کتابخانه‌ها در دنیا و در ایران تغییر کرده است و آن تصوری که از کتابخانه به عنوان یک محیطی که در آن صرفاً امانت کتاب اتفاق می‌افتد و یا با سالن مطالعه تعریف می‌شود تغییر کرده و امروز خدمات متعدد و متنوعی در کتابخانه‌های عمومی ارائه می‌شود. در این راستا ما در کشور نسل جدید کتابخانه‌های عمومی را راه‌اندازی کرده‌ایم و در دنیا نیز حرکت به سمت تنوع خدمت در کتابخانه‌ها آغاز شده و کتابخانه به یک مرکز فرهنگی-اجتماعی تبدیل شده که خدمات متعدد و متنوعی را حول محور کتاب و کتابخانه ارائه می‌دهد.

جایگاه قابل قبول شبکه کتابخانه‌های عمومی ایران در جهان

دبیرکل نهاد ادامه داد: در کنفرانس علمی و بین‌المللی که در اردیبهشت ماه امسال در شیراز برگزار کردیم با پرداختن به موضوع طراحی خدمات در کتابخانه‌های عمومی گام بلندی در راستای تحقق این رویکرد برداشتیم. در این همایش مخاطبان بین‌المللی متعددی از جمله رئیس ایفلا، رئیس انجمن کتابداران از چند کشور اروپایی مشارکت و به صورت مجازی سخنرانی داشتند. به طور کلی کشور ما در موضوع تعریف خدمات نوین در کتابخانه‌های عمومی کشوری پیشرو است و ان‌شاءالله این همایش در سال ۱۴۰۲ در شهر مشهد با موضوع نقش کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک ادامه می‌دهیم.

رمضانی در ادامه به جایگاه شبکه کتابخانه‌های عمومی کشور در حوزه‌های جغرافیایی مختلف پرداخت و گفت: ما به لحاظ شبکه کتابخانه‌های عمومی در منطقه در رتبه اول هستیم و کشور ترکیه با ۱۲۰۰ کتابخانه عمومی پس از ما در رده دوم قرار دارد. همچنین در جهان اسلام هم جزو چند کشور برتر هستیم که چنین شبکه کتابخانه گسترده‌ای داریم. در آسیا نیز جزو ۵ کشور برتر قرار داریم. به طور کلی به لحاظ گستردگی شبکه کتابخانه‌ای در وضعیت قابل قبولی قرار داریم، اما بر اساس سند چشم‌انداز، برای رسیدن به سرانه تعداد کتابخانه به نسبت جمعیت، حداقل به ۱۰۰۰ کتابخانه عمومی دیگر در کشور نیاز داریم.

ضرورت بازطراحی، نوسازی و بازتعریف خدمات در کتابخانه‌ها

وی همچنین به وضعیت کتابخانه‌های عمومی در استان سمنان اشاره کرد و گفت: ما در استان سمنان چند نکته و چند ضرورت داریم؛ اول اینکه به جهت نسبت سرانه کتابخانه به جمعیت، استان سمنان در وضعیت بدی قرار ندارد، اما ما نیاز به بازطراحی، بازتعریف خدمات و نوسازی کتابخانه‌های عمومی در سطح استان داریم که این موضوع را با جدیت پیگیری می‌کنیم و تلاش خواهیم کرد که از آن منابع مختلف هزینه‌های این اقدامات را تأمین کنیم تا این حرکت در استان سمنان نیز آغاز شود.

دبیرکل نهاد با اشاره به مطالبات مطرح شده با مسئولان استانی برای راه‌اندازی کتابخانه عمومی در منطقه سرخه گفت: بحث کتابخانه منطقه سرخه از مطالبات مهمی است که باید به صورت جدی پیگیری شود؛ البته در این میان نهاد محدودیت‌ها و حد وظایفی دارد و همانطور که می‌دانید ما در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تنها بهره‌بردار هستیم و ایجاد کتابخانه‌های عمومی طبق قانون بر عهده دستگاه‌های دیگری است که در جلساتی که امروز برگزار شد این موضوع مورد تاکید واقع شد و ان‌شاءاالله این موضوع نیز پیگیری می‌شود.

توسعه کتابخانه‌های سیار برای گسترش عدالت فرهنگی

رمضانی ایجاد کتابخانه سیار در استان سمنان را یک ضرورت دانست و گفت: متاسفانه استان سمنان فاقد کتابخانه سیار است و نهاد باز هم در این موضوع بهره‌بردار است، اما هر تعداد خودرویی که از طریق منابع استانی به کتابخانه سیار اختصاص پیدا کند، ما در اسرع وقت کار تجهیز و تأمین نیروی انسانی آن را انجام خواهیم داد تا استان سمنان نیز از این امکان مهم فرهنگی بهره‌مند شود. گسترش کتابخانه‌های سیار یک اقدام اساسی در جهت توسعه عدالت فرهنگی در مناطق مختلف کشور است و حتماً این موضوع با توجه به وسعت استان سمنان بسیار موثر خواهد بود که ان‌شاءالله این موضوع را نیز پیگیری خواهیم کرد.

وی با اشاره به ادامه پیگیری‌های نهاد برای ایجاد پیوند میان کتابخانه‌های عمومی و مدارس گفت: ما یک نکته و موضوع جدی در نهاد داریم که آن اتصال کتابخانه‌های عمومی به مدارس و درگیر شدن مدارس در موضوع مطالعه و کتابخانه‌های عمومی است. تجربه به ما می‌گوید که برقراری این ارتباط در سطح استان راحت‌تر به نتیجه می‌رسد تا سطح کلان ملی. خوشبختانه استاندار محترم نگاهی کاملاً فرهنگی و همراه با این موضوع داشتند و بر همین اساس بود که ایشان امسال در مراسم روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار به عنوان استاندار منتخب در زمینه توجه به کتابخانه‌های عمومی از سوی رئیس جمهور مورد تقدیر قرار گرفتند.

کتابخانه عمومی باید به دغدغه آحاد مختلف جامعه تبدیل شود

دبیرکل نهاد در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نکته دیگری که در سطح ملی در حال پیگیری آن هستیم تبدیل مسئله کتاب و کتابخوانی به دغدغه سطوح و آحاد مختلف جامعه است. اگر می‌خواهیم موضوع کتابخوانی در جامعه پیش برود و شکل بگیرد، نیاز به یک اهتمام در همه حوزه‌ها نسبت به حوزه کتابخوانی داریم. بخشی از این اهتمام با ترویج و تبلیغ و دعوت به مطالعه اتفاق می‌افتد، اما بخشی از آن در لایه‌های پنهان است؛ به عنوان مثال ما در فیلم‌های سینمایی، در سریال‌ها و در ظرفیت‌های تصویری که در رسانه‌های مختلف وجود دارد، باید به صورت مستقیم و غیرمستقیم به موضوع کتاب پردازیم که متاسفانه این اتفاق آنگونه که باید رخ نداده است، اما در حال پیگیری این موضوع هستیم.

رمضانی افزود: در بحث ترویج کتابخوانی نیز پویش «کتاب دستت چیه!؟» را از هفته کتاب امسال آغاز کردیم. این پویش در سطوح و لایه‌های مختلف ادامه پیدا می‌کند و اقشار مختلف جامعه، مردم، دانش‌آموزان، مسئولین، هنرمندان و متخصصین حوزه‌های مختلف با معرفی کتاب جامعه را دعوت به مطالعه می‌کنند که در طول سال نیز ادامه خواهد داشت.

آمارهای سرانه مطالعه غیردقیق هستند، اما وضعیت بدی نداریم

دبیرکل نهاد در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران حاضر درباره سرانه مطالعه در کشور توضیح داد: بنده تاکنون پیمایش دقیقی که شاخص‌های روشن و منظمی برای رسیدن به سرانه مطالعه داشته باشد و همچنین بر اساس یک مدل تحقیقی به نتیجه رسیده باشد، ندیده‌ام. مرکز آمار ایران و برخی از پژوهشکده‌ها اعداد و ارقام مختلفی را به عنوان سرانه مطالعه در کشور اعلام کرده‌اند، اما در مقابل با گزاره‌هایی که به صورت میدانی مشاهده می‌کنیم، می‌توانیم بگوییم که وضعیت مطالعه در کشور وضعیتی بحرانی نیست.

وی در این باره توضیح داد: حجم تولید آثار مکتوب بر اساس گزارش خانه کتاب نشان می‌دهد که در سال گذشته بیش از ۱۱۰ هزار عنوان کتاب در کشور منتشر شده است. این کتاب‌ها توسط ناشران خصوصی در کشور منتشر شده و میانگین تیراژ هر کدام نیز ۵۰۰ نسخه است و میانگین قیمت آن نیز مشخص است؛ اگر شما گردش مالی این تعداد را محاسبه کنید به عددی می‌رسید که نشان می‌دهد حجم عظیمی از کتاب‌ در کشور مورد مطالعه قرار می‌گیرد. چراکه هیچ ناشری کتابی را منتشر نمی‌کند که در انبار نگهداری کند و حتما این کتاب توسط خواننده خریداری می‌شود.

اختصاص سهمیه ویژه برای تأمین منابع کتابخانه مرکزی سمنان

مهدی رمضانی در ادامه با اشاره به ارائه بیش از ۶۰ نوع خدمت در کتابخانه‌های مرکزی کشور گفت: ارائه مجموعه خدمات متنوع از بخش کودک، بخش دیداری-شنیداری، اتاق بازی، اتاق علم، خدمات مبتنی بر وب، پایگاه‌های اطلاعاتی تا امکان توسعه مشاغل خانگی و فروش کالاهای تولید شده در این کتابخانه‌ها، یک مجتمع فرهنگی-اجتماعی را با محوریت کتاب و کتابخوانی شکل می‌دهد که وظیفه ارائه خدمت به مردم را برعهده دارند.

وی درباره وضعیت منابع کتابخانه مرکزی سمنان نیز گفت: با توجه به تعریفی که از کتابخانه مرکزی داریم، جا دارد تعداد عناوین موجود در کتابخانه مرکزی سمنان افزایش پیدا کند. البته  خرید مستمر ما در طول سال ادامه دارد و به حمدالله در ابتدای امسال نیز ظرفیت خوبی برای خرید کتاب فراهم شد، اما تاکنون کمتر از ۳۰ درصد آن به کتابخانه‌ها ارسال شده که بنا شد تا پایان سال ۱۰۰ درصد منابع خریداری شده به کتابخانه‌ها ارسال شود. همچنین در طول این بررسی‌ها بنا شد برای مخزن کتابخانه مرکزی سمنان سهمیه ویژه‌ای در نظر گرفته شود.

رمضانی همچنین درباره کتابخانه امام خمینی(ره) سمنان نیز گفت: بنده شخصاً پیگیر امور و مشکلات کتابخانه امام خمینی(ره) سمنان بوده‌ام و آن آسیب و آفتی که ایجاد شده بود کنترل شده است. همچنین بخشی از مشکلات دیگر مرتفع شده و الباقی موضوعات مانند گسترش بخش کودک، ضعف در بخش مرجع و مخزن اصلی تا اوایل سال بعد برطرف می‌شود.

دبیرکل نهاد درپاسخ به سؤال خبرنگار دیگری در مورد وضعیت دریافت سهم نیم درصدی از درآمد شهرداری‌ها نیز گفت: در مورد نیم درصد نیز بنده در کمیسیون فرهنگی مجلس و در کمیسیون سیاست داخلی و شوراها صحبت کردم. همچنین به رئیس عالی شورای استان‌ها و معاون حقوقی ایشان که شخصی کاملا فرهنگی هستند عرض کردم که اساساً در کلانشهرها بودجه شهرداری‌ها شفاف نیست که بتوانیم سهم نیم درصدی را مشخص کنیم.

وی افزود: شورای شهر بودجه مصوب دارد ولی تفریغ بودجه باید به تصویب شورای شهر برسد که غالباً وجود ندارد؛ یعنی تفریغ بودجه‌ها ارائه نشده که مبنای نیم درصد ما قرار بگیرد، اما در حال حاضر ما با همین شرایط موجود از طریق بودجه مصوب در حال فعالیت هستیم. این درحالی است که طبق قانون شهرداری‌ها باید خودشان نیم درصد از درآمدها را به حساب انجمن کتابخانه‌های عمومی آن شهر واریز کنند که این پول صرف اداره کتابخانه‌های عمومی همان استان می‌شود.

رفع مشکلات معیشتی کتابداران با اصلاح قانون تاسیس نهاد

مهدی رمضانی یادآور شد: البته موضوع اصلاح قانون تأسیس نهاد در کمیسیون فرهنگی به تصویب رسیده و در نوبت طرح در صحن مجلس است که این نکات در آن برطرف شده و برای اخذ نیم درصد از درآمد شهرداری‌ها نیز پیش‌بینی‌های لازم انجام شده است.

دبیرکل نهاد ادامه داد: همچنین برای بحث بر طرف کردن مشکلات معیشتی کتابداران نیز پیگیر هستیم. ما مشکل منابع داریم و یکی از مسائلی که در اصلاح قانون تاسیس نهاد و در برنامه هفتم توسعه در حال پیگیری آن هستیم بحث اصلاح منابع نهاد کتابخانه‌ها است که امیدواریم با این زیرساخت‌های قانونی این مشکلات نیز برطرف شود که بخشی از آن به حل مشکلات معیشتی کتابداران منجر خواهد شد.

وضعیت نیروی انسانی در نهاد بهینه است

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت نیروی انسانی در نهاد گفت: در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور وضعیت نیروی انسانی انصافا وضعیت بهینه‌ای است. ما در نهاد دارای ۲۷۰۰ مرکز و ۷۵۰۰ نیرو هستیم که از این تعداد ۵۰۰ نفر نیروی خدماتی، بیش از ۱۰۰۰ نفر نیروی ستادی و حدود ۶۰۰۰ کتابدار داریم. اما این گونه نیست که با بحران نیروی انسانی مواجه باشیم و هر جا که لازم بوده بر اساس مصوبه هیئت امناء و مجوز وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی تأمین نیروی انسانی را انجام داده‌ایم.

رمضانی افزود: اگر بخواهیم به نقطه آرمانی برسیم باید خدماتمان را مبتنی بر مخاطب کنیم و اولین گام در مسیر این است که ما به سمت خدمات مبتنی بر کاربر حرکت کنیم؛ یعنی در تمامی ایام حتی پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها فعالیت داشته باشیم و ساعت‌های فعالیت کتابخانه‌ها را افزایش دهیم. اما طبیعتا در حال حاضر برای تأمین این اتفاق با مشکل مواجه هستیم. ولی در شرایط فعلی نیز نگاهی برای حرکت به این سمت داریم.

دبیرکل نهاد یادآور شد: ما یک نهاد توسعه‌ای هستیم و بر اساس تکلیف، چه بر اساس برنامه و چه بر اساس چشم‌انداز باید کتابخانه‌ها را توسعه و گسترش دهیم و حدود ۱۰۰۰ کتابخانه تا رسیدن به برنامه ششم توسعه فاصله داریم. این در حالی است که در بودجه مصوب هر سال، ما از افزایش منابع انسانی منع می‌شویم، اما باید این تناقضات را حل کنیم و در این مسیر در حال حرکت هستیم.