به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست هیأت تحریریه فصلنامه «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» ۱۰ اسفند ماه با حضور مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد؛ سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد؛ غلامرضا فدایی عراقی، سردبیر پیشین فصلنامه؛ سعید اسدی، سردبیر فصلنامه و اعضای هیأت تحریریه شامل مرتضی کوکبی، علی معینی، زهرا اباذری، مژده سلاجقه، رسول زوارقی و احمد شعبانی برگزار شد.

سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد در ابتدای نشست، ضمن خیرمقدم به حاضران، اظهار داشت: این نشست برای بررسی و معرفی موقعیت جدید نشریه «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» و با هدف بررسی کمکی که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و به طور مشخص بخش پژوهش می‌تواند به نهاد دانشگاه ارائه دهد، تشکیل شده است.

تغییرات فرمی و محتوایی در نشریه

وی با اشاره به تغییرات انجام‌شده در فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی از سوی دفتر پژوهش نهاد برای ارتقای کیفیت آن گفت: بخشی از تغییرات به فرم و بخشی به محتوای نشریه برمی‌گشت. تغییر قطع مجله و صفحه‌بندی آن، به دلیل ایجاد ظرفیت گرافیکی نوین و امکان ارائه بهترِ بخشی از داده‌های مجله در قالب تصویر، جدول و نمودار انجام شد. توجه به فرم گرافیکی جداب‌تر، در کنار تلاش برای تولید محتوای غنی‌تر، ضروری بود که ان‌شاءالله در شماره‌های بعدی با وضوح بیشتری احساس خواهد شد.

میرعبداللهی ادامه داد: متأسفانه برخی از مجلات علمی پژوهشی در مرحله داوری و انتشار مقالات، دچار انحصارگرایی می‌شوند و مجله را تنها به عنوان تسهیل‌کننده چاپ مقالات اعضای هیأت علمی خود در نظر می‌گیرند. این یکی از آسیب‌های نهاد علم در کشور است. خوشبختانه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به حکم این‌که دانشگاه نیست و چنین تمنایی ندارد، به این آسیب مبتلا نیست.

معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد، ادامه داد: علاوه بر این، ما به کاربردی‌بودن مجله و اعتنای محتوا به حوزه عمومی توجه می‌کنیم. همچنین درصدد هستیم بعد از این به موضوعات میان‌رشته‌ای بپردازیم. تلاش ما این است که خود را به قالب‌های مرسوم و مصطلح در مجلات علمی- پژوهشی، یعنی مقاله، محدود نکنیم و فراتر از آن به قالب‌هایی چون گزارش که خوانندگان بیشتری را فراهم می‌کند نیز توجه کنیم. البته این تغییرات هرگز مانع از دقت علمی برای داوری نبوده است. هدف ما این است که برای دریافت مقاله منتظر پژوهشگران نمانیم و با توجه به نیازهای علمی، خود سفارش‌دهنده مقاله باشم. براساس برنامه‌ریزی انجام شده، شماره پاییز سال آینده، ویژه‌نامه کرونا و تأثیر آن در حوزه کتاب و کتابخوانی خواهد بود.

وی تصریح کرد: در بخش محتوا، پیش از هر چیز به نظم در انتشار توجه داریم. محتوای فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، هرگز به طور صریح یا ضمنی در پی برجسته‌کردن فعالیت‌های نهاد نبوده است.

فصلنامه تحقیقات اطلاع رسانی، ارگان نهاد نیست

مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این جلسه ضمن تبریک اعیاد ماه شعبان، اظهار داشت: تلاش من همواره برقراری ارتباط پایدار با اساتید دانشگاه بوده است؛ ارتباط صنعت و دانشگاه، یک مسئله قدیمی است که این ارتباط در حوزه علوم انسانی تاکنون به نتیجه پیش‌برنده‌ای نرسیده است. نزدیک کردن دو حوزه دانشگاه و اجرا در حوزه علوم انسانی، برای بنده به عنوان یک مسئول در اولویت است و برای تحقق آن تلاش خواهم کرد. یکی از دغدغه های بنده همواره این بوده که طرح های پژوهشی، ما به ازای عملی داشته باشد.

وی با بیان اینکه نزدیک‌تر شدن ساحت علم و اجرا، به پیشرفت جامعه کمک می کند، افزود: در نهاد با وجود انتشار نشریه «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»، این فرصت فراهم است تا شبکه اجرایی در کنار شبکه علمی قرار گیرد. اگر بتوانیم آنچه را که به عنوان دانش در مجله تولید می‌شود به حوزه اجرا نزدیک کنیم، یا بالعکس، اقدامی پیش‌برنده خواهد بود و می‌تواند نسخه موفقی برای ارائه به سایر حوزه‌ها باشد.

رمضانی تأکید کرد: به اعتقاد من لازم است مسائل مبتلابه نهاد در نشریه مطرح و به آن پرداخته شود. از طرفی این مجله باید در داخل نهاد مابه‌ازا داشته باشد. کتابداران ما باید از مسائل علمی روز آگاه باشند. ممکن است انتشار برخی مقالات در فضای دانشگاهی صرفاً برای دریافت امتیاز و رتبه‌های آکادمیک صورت بگیرد، اما ما به عنوان یک دستگاه اجرایی، باید موضوع تولید علم و متصل بودن به علم برایمان مابه‌ازای اجرایی داشته باشد؛ چراکه وزارت علوم، دانشگاه‌ها و سایر دستگاه‌ها در این زمینه فعال هستند و ضرورتی ندارد که ما در کار دستگاه دیگری دخالت کنیم. این موضوع نیاز به پیگیری دارد.

دبیرکل نهاد ادامه داد: ما در ماجرای وقوع سیل، خدمات اجتماعی و فرهنگی ارائه کردیم که یکی از همکاران خودمان در نهاد این موضوع را تبدیل به یک مقاله می‌کند و آن مقاله در ایفلا ارائه می‌شود. چرا نباید از این ظرفیت در داخل کشور استفاده کرد و بهره برد. خانم ریچاردز رئیس کمیته دائمی کتابخانه‌های عمومی ایفلا که در سال ۱۳۹۷ در برنامه‌ای میهمان ما بود، وقتی درباره خدمت ارائه شده در حوزه کودک به او توضیح می‌دادم، از وجود و فعالیت چنین شبکه‌ای متحیر شد. در حوزه‌های دیگر مانند ارائه خدمات به گروه‌های خاص نیز چنین وضعی داریم. اگر دوستان نشریه بر ظرفیت‌های موجود در نهاد تمرکز کنند، می‌توانند به ما برای اداره نهاد کمک کنند. همچنین اگر نشریه برخی از موضوعات روز دنیا که نیاز به اقناع داخلی دارد ورود کند، موجب می‌شود کتابداران از طریق مقالات علمی اقناع شوند.

وی با اشاره به تجربیات علمی و پژوهشی خود در سالیان گذشته و همچنین سفرهای استانی و دیدار با استادان حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی گفت: ما به این موضوع که دانش در مرکز نماند و ظرفیت‌ها و خلاقیت‌های خارج از مرکز به مرکز انعکاس پیدا کند و بالعکس، اهتمام داریم. بنده به هر طریقی که لازم باشد در خدمت موضوع هستم و بحمدلله در حال حاضر با وزارت علوم و وزارت بهداشت ارتباطات خوبی به منظور بهره‌مندی از ظرفیت‌های آنها برقرار است. ما توقع نداریم که این نشریه، ارگان نهاد کتابخانه‌ها باشد. نهاد پایگاه اطلاع‌رسانی و ظرفیت‌های مختلف فراگیری را برای بیان نکات خود در اختیار دارد. از نقد شدن هم ابایی نداریم و از آن استقبال می‌کنیم، چراکه معتقدیم کمک‌کننده است. توقع ما این است که نشریه برای پیشبرد امور و بلوغ نهاد، در کنارمان قرار گیرد.

رمضانی در پایان سخنان خود گفت: از همه عزیزان به ویژه جناب آقای دکتر فدایی سپاسگزارم. بسیار مشتاق هستیم که از همراهی، راهنمایی و دلسوزی ایشان در این مسیر استفاده کنیم. معتقدم باید این مسیر با جدیت و دقت پیش برود و بتوانیم از برکات آن بهره‌مند شویم.

تولید دانش؛ راه ارتباط دانشگاه و صنعت

در ادامه علی معینی با اشاره به شکل‌گیری مطلوب ارتباط صنعت و دانشگاه در بعضی حوزه‌ها بیان کرد: نشریه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، راه ارتباطی کارسازی برای ارتباط بین صنعت و دانشگاه در حوزه کتابخانه‌های عمومی محسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: داده، به عنوان یک سرمایه ارزشمند در اختیار کسانی است که در صف کار می‌کنند. داده‌ها از طرق مختلف همچون ارتباط با مخاطب و طراحی پرسش‌نامه‌ها قابل دسترسی است. ما باید با گردآوری و ساماندهی اطلاعات غیرساخت‌یافته در کنار داده‌های ساخت‌یافته، امکان دسترسی به مجموعه اطلاعاتی را برای دانشجویان و استادان فراهم کنیم تا با استفاده از آن‌ها بتوانند ارزش افزوده ایجاد کنند. در این صورت، کانال ارتباطی بین مجامع علمی و بخش‌های اجرایی ایجاد می‌شود. همچنین با ایجاد ارتباط منطقی بین مقالات و تحلیل‌هایی که بر روی داده‌ها انجام می‌شود، ماندگاری نشریه تثبیت خواهد شد.

رتبه نخست فصلنامه در بین ۲۱ مجله ایرانی در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام

در ادامه نشست داوود حاصلی، مدیر داخلی نشریه، با ارائه  گزارشی از اقدامات انجام‌شده در دو سال اخیر، گفت: در شاخص پذیرش مقالات و داوری تخصصی، سعی ما کاهش بازه زمانی ارزیابی اولیه مقالات بوده است. درج سالیانه اسامی داوران در وب‌سایت‌ها و لینک‌دادن به شبکه‌های اجتماعی داوران در فصلنامه، استفاده از نرم افزار مشابهت‌یاب «ایرانداک» و اِعمال تغییرات مداوم بر روی وب‌سایت به منظور داشتن وبگاه استاندارد، از دیگر اقدامات بوده است.

وی با اشاره به وضعیت نشریه در نمایه نامه‌های بین‌المللی، بیان کرد: سعی ما این بوده که وضعیت نشریه را در شبکه‌های اجتماعی علمی نظیر گوگل اسکالر و لینکدین روزآمد کنیم. در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در بین ۲۱ مجله ایرانیِ مربوط به رشته کتابداری، رتبه نخست و بالاترین میزان ضریب تأثیر (۵ صدم) در رشته را داریم. همچنین در رتبه‌بندی کمیسیون نشریات علمی وزارت عتف نیز، دارای رتبه (الف) هستیم. در سامانه ارزیابی نشریات علمی وزارت عتف، از هزار امتیاز موفق به کسب امتیاز ۸۰۸ شده‌ایم.

حاصلی با اشاره قوانین نشریه در خصوص رعایت موازین اخلاقی پژوهش، ادامه داد: سالیانه حدود ۱۰۰ مقاله به نشریه ارسال می‌شود که از این تعداد در یک سال اخیر ۳۸ مورد پذیرش شده، ۵۴ مورد رد شده و چند مورد در حال تعیین تکلیف است. دوره شیوع کرونا باعث کاهش تعداد مقالات ارسالی شد که در حال حاضر رو به افزایش است.

انتشار نشریه و ارتباط با دانشگاه، فرصتی برای کتابخانه‌های عمومی است

در ادامه غلامرضا فدایی عراقی، ضمن تبریک اعیاد شعبانیه، اظهار داشت: من بیش از یک دهه در خدمت دوستان بوده‌ام. این نشریه دسترنج تمام علاقه‌مندان به کتابخانه‌های عمومی چه در دانشگاه و چه در کتابخانه‌های عمومی است که کار خود را با عنوان «پیام کتابخانه» شروع کرد و به «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» و درجه بالایی رسید. جای خوشبختی است و امیدوارم با تلاش شما، این جایگاه پایدار باشد.

وی اظهار داشت: مسئولان نهاد نباید این نشریه را در حاشیه قرار دهند و در مقابل، اساتید دانشگاه نیز باید این فرصت را غنیمت بدانند و برای ارائه مقالات خوب همت کنند. این فصلنامه یکی از قدیمی‌ترین نشریات این حوزه است. قدمت یک نشریه، غنیمت است و تنها انتظار من ماندگاری این نشریه است. این مهم، همراهی دبیرکل محترم و مجموعه نهاد به لحاظ مادی و معنوی را می‌طلبد. علاوه بر این، لازمه ماندگاری نشریه، مقالات خوب است. خواهش من سختگیری در این حوزه است. متأسفانه در سال‌های اخیر نشریات علمی، بیش از پرداختن به محتوای علمی، به روش توجه می‌کنند؛ در حالی که مهم بار علمی و اثرگذاری محتوا است. ما در مقالاتمان عموماً از استانداردهای خارجی استفاده می‌کنیم. من نمی‌گویم این روند صحیح نیست؛ چراکه چاره‌ای نداریم و باید باشد؛ اما خودمان باید به سمت استانداردسازی و تولید محتوای علمی برویم؛ استانداردهایی قابل استناد در سطح جهانی که البته لازمه آن کارکردن به شیوه علمی است.

وی ادامه داد: در حال حاضر این نشریه در جایگاه خوبی قرار دارد و امیدوارم از این جایگاه پاسداری شود. به اعتقاد من تعامل بیشتر با اساتید دانشگاه در استان‌ها، امکان بهره‌مندی از ظرفیت سراسر کشور در تولید این نشریه را فراهم می کند. حوزه علم و اجرا، لازم و ملزوم هم است؛ آن‌ها که تجربه اجرایی دارند، عموما صاحب نظر هستند به شرطی که با مبانی علمی پیش بروند. بنابراین، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌تواند افراد را درگیر کند و سفارش دهنده باشد. مقاله، تنها تمرین نوشتن نیست و باید نتیجه‌ای عملی و کاربردی داشته باشد.

وی در خاتمه اظهار داشت: امیدوارم با افکار و ایده‌های نوِ تیم نشریه، این فصلنامه بارور شود و سال‌های سال و بعد از ما بدرخشد و پایدار بماند.

توجه به پذیرش مقالات در حوزه‌های میان‌رشته‌ای

در ادامه زهرا اباذری ضمن تقدیر از فدایی عراقی، سردبیر سابق فصلنامه و تبریک به اسدی، سردبیر فعلی، به بیان نظرات خود به منظور ارتقای فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی پرداخت. کاهش سختگیری در داوری به نحوی که بار علمی مجله خدشه‌دار نشود، پیگیری برای نمایه‌کردن مجله در پایگاه استنادی اسکوپوس و افزایش دامنه پذیرش مقالات در حوزه‌های میان‌رشته‌ای از پیشنهادهای وی بود.

ضرورت بین‌المللی‌سازی نشریه

سپس رسول زوارقی ضمن تقدیر از حمایت دبیرکل نهاد و تلاش‌های انجام‌شده در سال‌های گذشته که نشریه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی را در زمره نشریات برتر این حوزه در کشور قرار داد، گفت: اهمیت این نشریه در این است که دبیرکل محترم نهاد، مدیر مسئول آن هستند و نسبت به ارتقای نشریه اهتمام لازم را دارند.

وی در ادامه به ارائه پیشنهادهای خود برای ارتقای نشریه پرداخت و گفت: نشریه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، دومین نشریه شناخته‌شده بین‌المللی در حوزه کتابداری است. محتوای ارزشمند ما باید دیده شود و در این مسیر، بین‌المللی‌سازی یکی از اولویت‌هاست. بین‌المللی‌سازی از دو طریق نمایه‌سازی و الزام نویسندگان به درج چکیده انگلیسی برای هر مقاله و انتشار مقالات و ویژه‌نامه‌هایی به زبان انگلیسی با افزایش هیأت تحریریه میسر خواهد بود.

توجه به انگیزه مالی، علمی و فردی داوران، استفاده از ظرفیت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ارشد و دکتری شاغل در نهاد برای نگارش مقاله و نیز درنظرگرفتن بخشی از نشریه برای انتشار ایده‌های نوِ کتابداران، جریان‌سازی در حوزه کتابخانه‌های عمومی در سطح جهانی از طریق انتشار فراخوان برای موضوعات ویژه، پیشنهادهای وی برای ارتقای نشریه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی بود.

استفاده از روش‌های جدید پژوهشی

در ادامه مژده سلاجقه به بیان نظرات خود به منظور ارتقای نشریه پرداخت. تخصصی‌ترشدن داوری‌ها و استفاده از داوری‌های بین‌رشته‌ای؛ روزآمدسازی پایگاه داوران، انعکاس تجربیات کتابخانه‌های عمومی و کتابداران با استفاده از روش‌های جدید پژوهشی از جمله خودمردم‌نگاری (اتواتنوگرافی) و در نظرگرفتن مشوق‌هایی برای کتابداران، از پیشنهادهای وی بود.

نمایه‌شدن در پایگاه‌های استنادی دیگر

احمد شعبانی، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان، ضمن تقدیر از فدایی، سردبیر سابق و اسدی، سردبیر جدید نشریه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، گفت: مجله نهاد، یکی از مجلات صدر رشته کتابداری است.

فراهم‌آوریِ امکان نمایه‌شدن در پایگاه استنادی اسکوپوس، استفاده از هیأت تحریریه بین‌المللی و درج لوگوی انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی بر روی جلد مجله، از پیشنهادهای احمد شعبانی بود.

تولید «ویژه‌نامه تجربیات کتابداران در ایام کرونا» در آینده نزدیک

در ادامه سعید اسدی ضمن تقدیر از پیشنهادهای ارائه شده از سوی حاضران، اظهار داشت: هیأت تحریریه مجله در درجه اول اهمیت است و تمام تصمیمات بر اساس نظر آنها انجام خواهد شد. این مجله با زحمات و تلاش‌ همه، از یک نشریه ترویجی به نشریه‌ای علمی و درجه یک در حوزه کتابداری تبدیل شد.

وی موضوع «دیده‌شدن در سطح بین‌المللی» و «ارائه یک نشریه بین‌المللی» را دو موضوع متمایز دانست و گفت: تمامی مجلات علمی-پژوهشی کشور تمایل به نمایه‌شدن در پایگاه‌های بین‌المللی دارند تا بیش از پیش دیده شوند. ما در حال انجام تمام اقدامات لازم برای نمایه‌شدن نشریه در نمایه‌نامه‌های بین‌المللی هستیم، اما موضوع استفاده از هیأت تحریریه بین‌المللی و بین‌المللی شدن، مستلزم انگلیسی‌شدن زبان نشریه است.

اسدی با اشاره به دلایل تغییر فرمت نشریه، بیان کرد: برای نمایه‌شدن نشریه در نمایه‌نامه‌های بین‌المللی الزاماتی از جمله چکیده انگلیسی وجود دارد که این تغییر در این راستا انجام شد.

وی همچنین پیشنهادی مبنی بر ارائه چکیده در فرمت های جدید از جمله صوت و تصویر و نیز درج اسامی داوران همکار در هر شماره ارائه کرد.

اسدی با استقبال از موضوع «انتشار ویژه‌نامه‌ها» از تولید ویژه‌نامه مربوط به تجربیات کتابداران در ایام شیوع کرونا در آینده خبر داد.

در پایان این نشست مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از غلامرضا فدایی عراقی، سردبیر پیشین فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی تقدیر کرد.