به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، پیش‌نشست «نقش کتابخانه‌های عمومی در حمایت از کارآفرینان فرهنگی و شرکت‌های نوظهور دانش‌بنیان (صنایع خلاق و نرم)» به عنوان چهارمین پیش‌نشست از «دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی: کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» به میزبانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی و با حضور اعظم صنعت‌جو، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و دبیرعلمی همایش و امیدعلی مقیمی، دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، مدیر کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم، تسهیل‌گر «فَبَک» و مربی مهارت‌های زندگی برای کودکان برگزار شد.

در ابتدا اعظم صنعت‌جو، عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد و دبیر علمی دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک با اشاره به موضوع این پیش‌نشست، هدف از برگزاری این نشست را معرفی نقش کتابخانه‌های عمومی در حمایت از کارآفرینان فرهنگی و شرکت‌های نوظهور دانش‌بنیان دانست و گفت: صنایع خلاق، جایگاه و نقش بسیاری در معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان دارند و به‌تازگی نیز در جهان مطرح شده است.

صنعت‌جو در تعریف صنایع خلاق گفت: این صنعت گستره‌ای از فعالیت‌های اقتصادی است که به کشف اطلاعات می‌پردازد و مبتنی بر خلاقیت، ایده و سرمایه معنوی و مادی است. بیش از ۹۰%  صنایع دانش‌بنیان و کسب‌وکارهای کوچک را توجه به مفهوم خلاقیت تشکیل می‌دهد. اطلاعات و دانش در فعالیت‌های اقتصادی نقش مؤثری دارند که از خلاقیت نشأت می‌گیرند.

وی افزود: دانش و اطلاعات در این حوزه با تأکید بر بعد فرهنگی معنا می‌گیرد که از سرمایه و مالکیت معنوی برخوردار است. تأکید این حوزه بر اطلاعات، توسعه فرهنگی و سرمایه معنوی، اشاره مستقیم به کتابخانه‌های عمومی دارند که محلی برای دریافت سرمایه معنوی و دسترس‌پذیری و تسهیل‌گری اطلاعات هستند.

دبیر علمی دومین همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک، کتابخانه‌ها را سرمنشأ تولید سرمایه فکری دانست و گفت: در واقع نقش بنیادین کتابخانه‌ها، ایفای نقش در حوزه توسعه فرهنگی، تعامل و تبادل افکار است؛ محلی که تجربیات در آنجا به اشتراک گذاشته شده و سرمایه فکری تولید می‌شود و آن را در خدمت صنایع خلاق قرار می‌دهد.

صنعت‌جو در پایان، یکی از دستاوردهای این نشست را «ایجاد حس خوشآیندی» و «مفیدبودن» در کتابدار عنوان کرد.

در ادامه امیدعلی مقیمی، دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، مدیر کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم، تسهیل‌گر «فَبَک» و مربی مهارت‌های زندگی برای کودکان گفت: یکی از دغدغه‌های شخصی من از سال ۸۹ به بعد، فعالیت کتابخانه‌های عمومی در حوزه کسب درآمد بود. البته امروز شاهد اقداماتی همچون خدمات نوآورانه از جمله: اتاق‌های VIP، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و مرمت اسناد و نسخ خطی در کتابخانه‌های عمومی هستیم که اگر نگاه واقع‌بینانه داشته باشیم می‌توانیم با خلاقیت، فعالیت بیشتری در این حوزه داشته باشیم.

وی با اشاره به درآمدزایی‌نکردن مردم از علوم انسانی، افزود: یکی از عوامل بازدارنده در این مسیر، یاری‎‌نگرفتن از دیگر رشته‌های مرتبط همچون بازرگانی، حسابداری، کامپیوتر و فناوری اطلاعات است.

مقیمی با بیان اینکه سند ملی توسعه فنّاوری فرهنگی و نرم در سال ۱۳۹۷ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است، گفت: این سند با همکاری و مشارکت برخی از وزارتخانه ها از جمله فرهنگ و ارشاد اسلامی، فنّاوری اطلاعات، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نوشته شده است.

وی در تعریف صنایع خلّاق و نرم گفت: هر آنچه مرتبط با حوزه فرهنگ، هنر و فناوری اطلاعات است و می‌تواند در خدمت این حوزه باشد را «صنایع خلاق» می‌گویند. ایران با پیشینه عظیم تاریخی، گردشگری و صنایع دستی می‌تواند یکی قطب‌های اصلی درآمدزایی جهان باشد. جایگاه صنایع خلاق با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری و با توجه به مرکزیت آن در حوزه فناوری‌های نرم و فرهنگی، جزء اولویت‌های گروه الف توسعه فنّاوری قرارگرفته است و باید اقدامات ملی برای این حوزه انجام شود.

مدیر کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم (ع) صنایع فرهنگی را به سه بخش «صنایع فرهنگی»، «فناوری فرهنگی» و «فناوری نرم» تقسیم کرد و گفت: «صنایع فرهنگی» شامل خلق ایده، تولید و توزیع محصولات و خدماتی است که ماهیت فرهنگی دارند و عمدتاً با قابلیت دانش‌بنیانی و ـ مبتنی بر خلاقیت، مهارت و فناوری ـ حق نشر و مالکیت معنوی دارد. «فناوری فرهنگی» شامل روش‌ها، ابزارها و فرآیندهای تبدیل دانش و منابع فرهنگی است که ایجادکننده و یا منتقل‌کننده ارزش‌های فرهنگی موردنظر فناوران حوزه فرهنگ است. در این بخش، کتابخانه‌ها و کتابداران را مخاطب قرار می‌دهم؛ چراکه وظیفه کتابخانه و کتابدار می‌تواند تبدیل دانش به درآمد باشد. بدون شک محدودیت‌های فراوانی در این مسیر وجود دارد، اما باید به عنوان کتابدار فرصت‌ها را رصد کنیم و با مشارکت با دیگر ارگان‌ها و شرکت‌ها از آنها به نحو احسن استفاده کنیم.

وی تصریح کرد: یکی از مشکلات جامعه امروز، گسست با ریشه‌ها و داشته‌های فرهنگی است. کتابخانه باید نقش رابط را با استفاده از فناوری‌های نوین برای برقراری این اتصال ایفا کنند. کتابخانه می‌تواند با جمع‌آوری تاریخچه فرهنگی، منطقه‌ای و بومی خود در قالب فناوری‌های فرهنگی، در این حوزه بسیار مؤثر باشد.

مقیمی یکی از بخش‌های مهم سند ملی توسعه فناوری فرهنگی را «فناوری نرم» دانست و گفت: این بخش شامل هنجارها، رویه‌ها و مقررات است که سامانه‌های دانشی را در برگرفته و رفتار انسان و نیازهای روحی و روانی، فرهنگی و اجتماعی او را هدف قرار می‌دهد که این امر موجب کارآیی و اثربخشی مطلوب می‌شود. این بخش شامل دو زیرمجموعه است. زیرمجموعه نخست «تولید محتوا و نشر مکتوب و رقومی» است که خود شامل طراحی، اسباب‌بازی، نوشت‌افزار، صنایع دستی و گردشگری، بازی‌های ویدئویی، نوآوری اجتماعی، ظواهر و سبک پوشش، فناوری اجتماعی و آموزشی و یادگیری می شود.

وی در تعریف «فناوری اجتماعی»، بیان کرد: این حوزه باعث تسهیل تعامل بین افراد می‌شود. به عبارت ساده‌تر، فضا، ابزار و امکانات لازم را برای بهره‌مندی از اشتراک‌گذاری دانش در موضوعات مختلف فراهم ‌می‌سازد. «نوآوری اجتماعی» نیز شامل راه حل‌های مسائل یک جامعه است که در گرو نیازسنجی، اتصال و ارتباط با جامعه هدف در راستای خلق نوآوری اجتماعی است.

این تسهیل‌گر «فبک» و مربی مهارت‌های زندگی برای کودکان، بخش دوم را «پویانمایی و پی‌نمایی» معرفی کرد و افزود: این بخش دربردارنده سینما، هنرهای تجسمی و نمایشی، تبلیغات، فناوری مهندسی انگیزه، سازوکارهای مدیریت بهره‌وری و حکمرانی در حوزه فرهنگی و اجتماعی، بازی‌وارسازی(Gamification)  و ارتباطی و رسانه‌ای است. هر یک از این حوزه‌ها، با توجه به علایق و ذائقه کتابداران، می‌تواند یک فرصت برای ارائه خدمت و محصول ایجاد کند.

وی چشم‌انداز سند ملی توسعه فناوری فرهنگی را کمک به اقتصاد کشور و معرفی فرهنگ و تاریخچه باستانی ایران در منطقه و جهان دانست و خاطر نشان کرد: برای رسیدن به این هدف همه باید تلاش کنیم. کتابخانه‌ها و کتابداران به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی این سند باید در پی این باشند که چه بهره برداری و اقداماتی می‌توانند در این مسیر انجام دهند.

 مقیمی، در ادامه، به معرفی چندین کارآفرین برتر فرهنگی پرداخت و افزود: ما کتابداران باید انگیزه و باور کافی برای حرکت در این مسیر را داشته باشیم. باید خود را مکلف به رسیدن به این اهداف بدانیم و در تلاش برای کسب مهارت‌های لازم برای ورود به این حوزه باشیم. نباید خود را محدود به وظایف کتابداری و اطلاعات دانشگاهی کنیم. کتابدار موظف به حرکت در مسیر رونق کتابخانه است. بدون شک در این مسیر موانع بسیاری وجود دارد که باید با پیگیری رفع شود. این امر باعث می‌شود به جامعه مخاطب خود یک ارزش جدید اضافه کنیم و کتابخانه را به محلی برای رفع مشکلات محلی تبدیل کنیم.

وی تأکید کرد: باید به دنبال این باشیم که چه کمکی می‌توانیم به شرکت‌های دانش ‌بنیان کنیم و بالعکس. باید به شناسایی صنایع نرم و شرکت‌های دانش‌بنیان مناطق خود بپردازیم، حوزه فعالیت آنان را بشناسیم و با ارتباط و تعامل با یکدیگر به کشف استعدادهای جامعه هدف خود بپردازیم. برگزاری کلاس‌های آموزشی و تولید محتوای جذاب از جمله اقدامات موثر برای پاسخگویی به نیازهای دانشی جامعه هدف با بهره‌گیری از ظرفیت‌ شرکت‌های دانش‌بنیان است. در یک کلام به دنبال ایجاد درآمدهای پایدار باشید.

گفتنی است در این نشست که ۲۵۰ تن از کتابداران نهاد نیز حضور داشتند به ارائه نظر پرداختند که عناوین کلیِ برخی از نظرات آنان به ترتیب زیر است:

ـ‌ فاطمه کوچکی (استان اصفهان، کتابخانه امیرکبیر): به ‌موضوع هزینه‌بربودن برگزاری این فعالیت‌ها در کتابخانه‌ها و ارائه تمهیدی برای حل آن هم توجه شود؛

ـ مجید قاجارگیر (استان البرز، کتابخانه ملاصدرا):‌ جزوه آموزشی به همراه مصادیق و تجاربی که در کتابخانه‌های عمومی انجام گرفته است، تدوین و ارائه شود؛

ـ رقیه بادامچی (استان آذربایجان شرقی، کتابخانه شهید آوینی): به سازماندهی موضوع حقوق شرکت‌های همکار با کتابخانه‌ها واین‌که این همکاری‌ها رایگان انجام شود یا هزینه‌ای نیز دریافت شود نیز توجه کنید؛

ـ فاطمه خانشی (استان تهران، کتابخانه زنده‌یاد محمدی): به من کمک کنید باشگاه کتابخوانی محیط زیست‌مان را فعال‌تر کنم؛

ـ میثم زمانی (استان زنجان، اداره شهرستان ابهر): توجه به بررسی وضعیت آرمانی و تطبیق آن با وضعیت موجود و نیز توجه به نظام انگیزشی، مدیران کارآمد و در نهایت نیروی خبره؛

ـ الهام حیدرپور (استان کرمان، کارشناس ستاد): ایفای نقش مهم کتابدار، مستلزم ایجاد احساس اعتماد بنفس در او و خودباوری بیشتر است؛

ـ شادی عاطفی‌مهر (استان خوزستان، کتابخانه معرفت قلعه لور): خلاقیت کتابخانه و کتابدار، احساس خوشایندی را لحظه به لحظه ایجاد می‌کند؛

ـ ابراهیم پیل‌بالا (استان گیلان، کتابخانه علی حاجیان): در کتابخانه‌ها باید تغیر نگاه صورت گیرد؛

ـ ندا رشیدی (استان کرمان، کتابخانه خدیجه کبری ـ س ـ): آموختم که کتابخانه‌ها در آینده به مکانی برای رفع مشکلات در همه جوانب تبدیل می‌شوند؛

ـ فخرالسادات امامی میبدی (استان یزد، کتابخانه مرکزی): ما در میبد ـ شهر جهانی زیلوـ دارای صنف و خوشه زیلو هستیم. چگونه می‌توانیم فعالان این حوزه را برای همکاری با کتابخانه‌ها تشویق کنیم تا کتابخانه بتواند نقطه اشتراکی باشد برای بافندگان، طراحان و بازاریابان؟

همچنین برخی از کتابداران، متناسب با موضوع پیش‌نشست، به برخی تجربه‌های کتابخانه‌ای خود در این حوزه اشاره کردند:

ـ زهرا پورحسن (استان هرمزگان، کتابخانه فرهیختگان ایسین): من در کتابخانه روستایی فعالیت می‌کنم. کتابخانه ما مکانی است که از صنایع دستی حمایت می‌کند. کلاس‌های متنوعی برگزار می‌کنیم و بسیاری از اعضای ما کارآفرین شده‌اند؛

ـ صادقه کامبوزیا (استان سیستان و بلوچستان، کتابخانه استاد کامبوزیا):‌ کتابخانه استاد کامبوزیا توانسته است از سال ۱۳۹۴تاکنون برای کودکان کارگاه آموزشی برگزار کند. بازدیدکنندگان از کاردستی‌های تولیدی کتابخانه خریداری کرده و مبالغ آن به حساب خانواده‌ها واریز شده است. دختر خانم‌ها هم از صنایع دستی برای درآمدزایی بهره‌مند شده‌اند و هنوز این فعالیت ادامه دارد.

ـ شادی عاطفی‌مهر (استان خوزستان، کتابخانه معرفت قلعه لور): کتابخانه ما، با هدف حمایت از بانوان کارآفرین و حمایت از فروش محصولات کشاورزان منطقه، تاکنون باعث درآمدزایی قابل توجهی شده است؛

ـ ابراهیم پیل بالا (استان گیلان، کتابخانه علی حاجیان): بانوان رانکوهی، با راه‌اندازی مشاغل کوچک در حوزه صنایع دستی (حصیربافی، عروسک سازی، لباس محلی و ...) و پرورش گل و گیاه چند نمایشگاه برگزار کرده است.

لازم به ذکر است پیش‌نشست «نقش کتابخانه‌های عمومی در حمایت از کارآفرینان فرهنگی و شرکت‌های نوظهور دانش‌بنیان (صنایع خلاق و نرم)»، چهارمین پیش‌نشستی است که در راستای اهداف «همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» (مشهد مقدس، ۲۵ و ۲۶ مهرماه ۱۴۰۲) برگزار می‌شود. سومین پیش‌نشست ۲۴ اسفند ماه ۱۴۰۱ با موضوع «توسعه مدیریت دانش مشتری؛ الزامی برای شناخت و راهبری مراجعان در کتابخانه‌های عمومی» به میزبانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی، دومین پیش‌نشست ۳ اسفندماه ۱۴۰۱ با موضوع «نقش کتابخانه‌های عمومی در حمایت از کارآفرینی اجتماعی» به میزبانی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان سیستان و بلوچستان و نخستین پیش‌نشست ۲۵ بهمن ماه با موضوع «نقش کتابخانه‌های عمومی در توسعه کارآفرینی بانوان» به میزبانی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی برگزار شد.