به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حامد عبدوس مدیرکل تأمین منابع کتابخانه‌های نهاد در گفتگو با خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس فرآیند خرید آثار، متر و معیار نهاد برای انتخاب کتاب‌ها و رویکردش درباره آثار ترجمه‌ای و تألیفی را تشریح کرد. متن این گفتگو در ادامه آمده است:

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یکی از بزرگ‌ترین نهادهایی است که در راستای فرهنگ کتابخوانی فعالیت می‌کند و در کشور بیش‌ از سه هزار کتابخانه دارد که تأمین منابعش را هم باید انجام دهد. به همین منظور درباره فرآیند خرید، معیارها و... با حامد عبدوس مدیرکل تأمین منابع کتابخانه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور صحبت کردیم.

آقای عبدوس فرآیند خرید کتاب در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای تأمین منابع شعبه‌های خود به چه صورتی است؟

تهیه و تأمین منابع مورد نیاز کتابخانه‌ها از قدیمی‌ترین کارکردهای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است. این نقش، پس از استقلال نهاد کتابخانه‌ها، به عهده اداره‌کل تأمین منابع گذاشته شد و کار اصلی این اداره‌کل رصد بازار نشر، ارزیابی، تأمین و توزیع منابع مناسب میان کتابخانه‌ها است.

اداره‌کل تأمین منابع، روزانه کارِ شناسایی، تهیه و ارزیابی تازه‌های نشر و عناوین حائز اهمیت‌ آثار در تمامی حوزه‌ها را انجام می‌دهد و بعید است عنوان مهمی از دامنه این رصد بیرون بماند.

حاصل این بررسی، انتخاب کتاب‌هایی است که اولاً موردنیاز واقعی اعضا باشند، ثانیاً دارای شرط مهم «عمومی‌بودن» از نظر محتوا و در قیاس با کتاب‌های مشابه آن موضوع باشند. البته نهاد کتابخانه‌ها مبتنی بر ارزش‌ها و تعاریف جدید از کتابخانه و کار در کتابخانه به دنبال اجرای خدمات دیگر کتابخانه‌ای به اعضا است و رسالت خود را منحصر به عضوگیری و امانت‌دهی منبع کتابخانه‌ای نمی‌داند.

درباره معیارهای نهاد برای تهیه اثر توضیح بدهید؟

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و اداره‌کل منابع، امکان خرید همه منابع منتشر شده در کشور را ندارد. کمبود منابع مالی، تعداد محدود کتابخانه‌ها به نسبت تمامی عناوین و چشم‌گیر بودن عناوین قابلِ توجه چاپ اول، برخی از دلایل این وضعیت است.

جایگاه فرهنگی کتابخانه‌ها، ترکیب اعضا و مواردی از این دست نشان می‌دهد که باید براساس نیاز کتابخانه‌ها و متناسب با رسالت فرهنگی مجموعه نهاد کتابخانه‌ها، منابع مناسب «به‌گزینی» شود.

از طرفی باتوجه به محدودیت قفسه‌های کتابخانه‌های کشور و محدودیت‌های مالی اساساً قابلیت خرید و تأمین همه منابع چاپی کشور نیز وجود ندارد. لذا نهاد کتابخانه‌ها گریزی ندارد جز آنکه از میان منابع موجود در بازار نشر بهترین‌ها را براساس الگوهای مشخص، چارچوب‌های تعیین شده بر مبنای وظایف و رسالت فرهنگی خویش انتخاب کند.

فرآیند به‌گزینی توسط ارزیابان متخصص در گروه‌های موضوعی مختلف که مستقل از ساختار اداری اداره‌کل منابع نهاد هستند تمامی عناوین ورودی را ارزیابی و براساس معیارهای مشخصی برای خرید تأیید یا فاقد اولویت اعلام می‌کنند.

این معیارهای مشخص در فرم‌های ارزیابی متبلور است که به تناسب گروه‌های کارشناسی متغیر است؛ مثلاً در مورد کتب با موضوع بهداشت این موارد جزو معیارهای ارزیابی است: زبان اثر (نثر درست و متناسب با محتوا)، دقت و سندیت علمی، عنوان (جذابیت و تناسب با محتوا)، انسجام و پرهیز از پراکنده‌گویی، خلاقیت در بیان علمی، ضرورت و بایستگی موضوع، صفحه‌آرایی، قطع مناسب، کاغذ، صحافی و چاپ، طراحی رو، پشت جلد و لت، وجود واژه‌نامه و نمایه و استفاده مناسب از عکس، جدول و گرافیک.

کتاب‌ها پس از ارزیابی در صورت تأیید در فهرست خرید اداره‌کل منابع قرار می‌گیرد و بعد از تأمین بودجه خریداری و در قالب بسته‌های «نورسیده» به کتابخانه‌های هدف ارسال خواهد شد. لازم به توضیح است هر چه کتاب امتیاز بیشتری دریافت کند به تعداد کتابخانه‌های بیشتری خریداری خواهد شد.

در بحث آثار ترجمه‌ای و تألیفی رویکرد نهاد کتابخانه‌ها به چه شکلی است؟

توجه نهاد همواره بر «مناسب بودن کتاب برای کتابخانه‌های عمومی» معطوف بوده و هست. طبیعتاً در موقعیتی یکسان اولویت نهاد خرید آثاری تألیفی از نویسندگان ایرانی است. این بدین معنا نیست که آثار ترجمه‌ای خوب و حاوی محتوای مناسب در خریدها جایگاهی نداشته باشند. با نگاه به خریدهای چند سال اخیر نهاد متوجه می‌شویم که در کنار خرید آثار تألیفی شایسته، عناوین ترجمه شده نیز خریداری شده است.

با توجه به توصیه اخیر مقام معظم رهبری در بازدیدشان از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سعی خواهیم کرد با رصد دقیق‌تر عناوین تألیفی، بیش از پیش مجموعه‌سازی مخازن کتابخانه‌ها را با آثار داخلی به انجام برسانیم. امیدواریم در حوزه نشر نیز با شناسایی استعدادهای نوظهور در عرصه‌های مختلف ادبی شاهد ظرفیت‌های گسترده‌تری در این زمینه باشیم.

ارزیابان کتاب در نهاد کتابخانه‌های عمومی از کارمندان نهاد هستند یا شاعران و نویسندگان و اینکه تعامل شما با ناشران چگونه است؟

در اداره‌کل منابع کتاب‌ها بر اساس گروه‌های موضوعی ارزیابی می‌شوند. برای هر کدام از گروه‌های موضوعی یک یا چند ارزیاب، کتاب‌های ارسال شده به اداره‌کل منابع را برای خرید ارزیابی می‌کنند. این ارزیابان همگی متخصصان آن حوزه و دارای رزومه و تخصص مرتبط با آن موضوع هستند.

این افراد، متخصصین در حوزه‌های موضوعی مختلف هستند. کسانی که هم در موضوع خاص مثلاً پزشکی یا هنر دارای تحصیلات مرتبط هستند، هم فضای نشر در این موضوع را می‌شناسند و با اقتضائات نهاد و نیازهای مخاطبان کتابخانه‌های عمومی آشنا هستند. تقریباً تمامی ارزیابان خارج از مجموعه نهاد هستند. علاوه بر این ما در بخش‌ها یا موضوعاتی از ارزیابان اداره‌کل منابع که کارمند نهاد هستند نیز استفاده می‌کنیم. تمامی خریدهای نهاد از طریق ارتباط با ناشرین و بدون واسطه انجام می‌شود.