به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست هم‌اندیشی مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد با اساتید گروه‌های روانشناسی و مشاوره دانشگاه‌های کشور، ۱۱ دی ماه در کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران برگزار شد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این نشست اظهار داشت: فاصله‌ای در فعالیت‌هایی که در دانشگاه‌ها انجام می‌شود، با آنچه در حوزه اجرا رخ می‌دهد وجود دارد. ما معتقدیم که باید این فاصله را کم کرد و از حوزه دانشگاه در حوزه اجرا بهره برد. هر دو حوزه مدیریت و دانشگاه باید قدری برای شکل‌گیری این ارتباط کوتاه بیایند؛ حتماً در حوزه اجرا، اشتباهاتی وجود دارد، هرچند همواره تلاش می‌شود مسائل را به بهترین نحو ممکن پیش برد؛ همچنین این نیاز وجود دارد که دانشگاه به حوزه اجرا نزدیک شود و مسائل این حوزه را بپذیرد. این موضوع باعث شکل‌گیری رابطه‌ای دوسویه و پیش‌برنده خواهد شد.

وی ادامه داد: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، یک نهاد عمومی غیردولتی است و به صورت هیئت امنایی اداره می‌شود. هیئت امنای نهاد متشکل از ده نفر است که ۵ نفر اشخاص حقیقی و ۵ نفر اشخاص حقوقی هستند. اشخاص حقیقی توسط رئیس جمهور منصوب می‌شوند و یکی از آنها دبیرکلی نهاد را با حکم وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برعهده می‌گیرد. شبکه کتابخانه‌های عمومی، بعد از مسجد و مدرسه، بزرگترین شبکه فرهنگی کشور محسوب می‌شود. در حال حاضر ۲۸۰۰ کتابخانه عمومی به صورت مستقیم زیر نظر نهاد و ۱۰۰۰ کتابخانه به صورت مشارکتی و مستقل اداره می‌شود و این میزان کتابخانه، جدای از کتابخانه‌های مدارس، مساجد، شهرداری‌ها، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و... است.

رمضانی تصریح کرد: در حوزه کتابخانه‌ای شبکه و خدمات دو شاخص مهم است. در شبکه کتابخانه‌های عمومی به برکت انقلاب اسلامی ما در منطقه در رتبه اول، در آسیا در بین ۵ کشور نخست، و در دنیا در بین ۲۰ کشور قرار داریم. در حوزه تعریف خدمات کتابخانه‌های عمومی نوین نیز در بین کشورهای پیشرو قرار داریم و از کتابخانه به معنای سنتی آن عبور کرده‌ایم. اساساً مسئله کتابخانه در دنیا تغییر کرده است. منطق کتابخانه عمومی مرکز گسترش اطلاعات حول محور کتاب است و هر کس می‌تواند اطلاعات مورد نیاز خود را با مراجعه به کتابخانه به دست آورد؛ دامنه این اطلاعات از عضویت و امانت، استفاده از مخزن کتابخانه و سالن مطالعه شروع می‌شود و تا کاریابی، اجاره خانه، خدمات دولت الکترونیک و... ادامه دارد. در حال حاضر در نسل جدید کتابخانه‌های عمومی در ایران حدود ۶۰ خدمت تعریف شده و قابل ارائه است که پایگاه‌های اطلاعاتی علمی، بخش‌های کودک، نوجوان، نابینایان، ناشنوایان، کارگاه‌های مهارتی حول محور کار و فکر و... بخشی از این خدمات است. در کتابخانه مرکزی خرم‌آباد که در هفته دولت به بهره‌برداری رسید، کارگاه خیاطی، نجاری، مرکز رصد، اتاق علم، اتاق مشاوره، سالن مطالعه اختصاصی و... وجود دارد و در واقع مجموعه‌ای از خدمات تعریف شده که در بازطراحی کتابخانه‌های عمومی این امر را در نظر گرفته و فراگیر می‌کنیم.

وی اضافه کرد: در حوزه کتابخانه عمومی ما به تمرکزگرایی قائل نیستیم. در کشور ۸۰۰ کتابخانه روستایی داریم و بیش از ۵۰ کتابخانه سیار در مناطق کم‌برخوردار خدمات‌رسانی می‌کند؛ پیش‌بینی ما این است که پیش از پایان دولت سیزدهم این عدد به بیش از ۳۰۰ کتابخانه سیار خواهد رسید.

عضو شورای فرهنگ عمومی تصریح کرد: در دنیا کماکان استفاده از کتاب فیزیکی پرطرفدار است. با این حال سبک زندگی در این حوزه در حال تغییر است و برای پیدا کردن جایگاه کتاب در این سبک زندگی جدید نیاز به مشورت و کمک دانشگاه داریم. ما تمایل داریم از طریق برقراری ارتباط با اساتید متخصص در این حوزه تسهیلگری کنیم.

وی حل مسئله کتاب و کتابخوانی را منوط به تمرکز بر گروه سنی کودک و نوجوان دانست و گفت: چالش اصلی در این مسیر آموزش و پرورش است. بر اساس دستور آقای رئیس جمهور به وزارت آموزش و پرورش تکلیف شده که با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همکاری کند و با امضای تفاهم‌نامه‌ای، زنگ کتابخوانی در مدارس راه بیفتد. ما معتقدیم هر مدرسه باید به نزدیک‌ترین کتابخانه عمومی متصل شود. ان‌شاءالله با همتی که در دولت وجود دارد این موضوع پیش خواهد رفت. تمامی کتابخانه‌هایی که به طور مستقیم زیر نظر نهاد اداره می‌شود، دارای بخش کودک هستند.

رمضانی با اشاره به غفلت از گروه سنی نوجوان گفت: متأسفانه کمترین حجم تولید محتوا در حوزه موسیقی، سینما و کتاب مربوط به گروه سنی نوجوان است. نهاد به عنوان یک مصرف‌کننده بزرگ در این زمینه مسئول تولید محتوا نیست اما می‌تواند از طریق بازار مصرف به تنظیمگری در حوزه تولید محتوا بپردازد. ما خود را موظف به کار در حوزه کودک و نوجوان می‌دانیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: حدود ۱۲ میلیون نفر از مردم ایران عضو کتابخانه‌های عمومی هستند؛ از این ۱۲ میلیون عضو، نزدیک ۳ میلیون نفر تراکنش عضویت و امانت داشته‌اند؛ که از این میزان ۶۰ درصد کودک و نوجوان هستند. روزانه حدود ۱۲۰ هزار امانت در کتابخانه‌های عمومی ثبت می‌شود. لذا معتقدیم مردم ما کتاب‌خوان و به این حوزه علاقه‌مند هستند.

وی تصریح کرد: درست است که وضعیت مطالعه در ایران با نقطه آرمانی و تمدنی ما فاصله دارد اما به نسبت دنیا، در وضعیت وخیمی قرار ندارد. شاخص‌ها و معیارهای پیمایش‌ها هم یکسان نیست. مسئله مطالعه و مراجعه به کتاب در دنیا تغییر کرده است؛ ما در حال حاضر با موضوع «خواندن» مواجه هستیم؛ در مسئله خواندن شما با مواد خواندنی، و نه صرفاً کتاب، روبرو هستید و این موضوع در تغییر ذائقه مؤثر است؛ به این ترتیب مراجعه به گوشی تلفن همراه صرفاً کار بدی نیست و اینکه در این مراجعه چه می‌کنی، تحلیل می‌شود. بر این اساس ما در حال پیگیری سند ملی ترویج خواندن در شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم؛ سندی کاملاً کاربردی و عملیاتی تا در این موضوع گامی به جلو برداریم.

رمضانی اظهار داشت: در خرید کتاب و مجموعه‌سازی ما با محدودیت منابع و فضا مواجه هستیم و محکومیم به انتخاب و در این انتخاب، ذائقه و نیاز مردم در اولویت است و در این نیاز، اولویت ما محصول سالم‌تر است. تلاش ما این است که بهترین محصول تولید شده در فضای کتاب و کتابخوانی را در دسترس عموم قرار دهیم.

وی تأکید کرد: مطرح شد که ما با بحران مخاطب روبرو هستیم اما مهم‌تر این است که مخاطب‌شناسی ما دچار مشکل است. مشکل ما با نسل دهه ۸۰ و ۹۰، مشکل عدم شناخت است و ما از تباین به تعارض رسیده‌ایم.

دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در خاتمه گفت: حوزه اجرا به دانش و توان دانشگاه نیاز دارد. ما نقاط مشترک بسیاری داریم و شمار مسائل اساسی کشور که از موقعیت کتابخانه و موقعیت حوزه روانشناسی قابل حل است، به قدری زیاد است که به لایه‌های غیرمشترک نمی‌رسد. به اعتقاد من اگر بتوانیم کنار هم قرار بگیریم و موضوعات را پیش ببریم، اثرگذار خواهیم بود و دعوت امروز ما از شما به واسطه آغاز تعامل برای انجام کارهای اجرایی بود.

دانشگاه باید مروج دانش و فرهنگی باشد که ارتباطی واقعی با جامعه دارد

سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد ضمن خوشامدگویی به اساتید و بیان توضیحاتی در خصوص ساختار مجموعه نهاد، به ارائه گزارشی از اقدامات انجام شده پرداخت و گفت: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بر اساس قانون تأسیس مصوب سال ۱۳۸۲، متولی کتابخانه‌های عمومی در ایران است. در حال حاضر بیش از ۳۷۰۰ کتابخانه عمومی با دسته‌بندی نهادی، مشارکتی و مستقل در کشور وجود دارد.

وی با اشاره به ضرورت تعامل بین حوزه دانشگاه و اجرا، تصریح کرد: این جلسه هفتمین نشست دبیرکل نهاد با اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها است تا این بار حوزه‌های تلاقی نهاد و گروه‌های روانشناسی و مشاوره دانشگاه‌ها بررسی شود. همگی ما در این جمله اتفاق نظر داریم که دانشگاه باید مروج دانش و فرهنگی باشد که ارتباطی واقعی با جامعه داشته باشد و تنها واردکننده تفکر نباشد. در واقع دانشگاه به عنوان نهادی که متولی اعطای نقش اجتماعی و تولید سرمایه اجتماعی است، رسالت خود را منحصر به آموزش نمی‌داند و اثربخشی فعالیت‌های آموزشی را در این می‌داند که نتایج به شکل غیرمستقیم مورد استفاده جامعه قرار گیرد. ما در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور معتقدیم که کتابخانه‌ها از مقام سنتی خود فاصله گرفته‌اند و باید خود را در قامت یک پایگاه فرهنگی و اجتماعی ببینند. بنابراین کارکرد کتابخانه‌ها محدود به خدمات معمول نیست و به سمت ارائه خدمات به معنای عام رفته‌ایم که فراتر از سن، نژاد، علایق، سلایق و بینش‌های رسمی است.

میرعبداللهی ادامه داد: آنچه در نظام تعلیم و تربیت رسمی پیش از ورود بچه‌ها به دانشگاه اتفاق می‌افتد، اگر نگوییم نسبتی با خلاقیت ندارد، حتماً نسبتی کم و ناچیز دارد و این موضوع به سیاستگذاری مدیران، دیوان سالاری فرهنگی، منابع آموزشی و... برمی‌گردد. تلاش ما ایجاد فضایی غیررسمی در کتابخانه‌های عمومی است.

وی مفاهیمی همچون یادگیری مادام‌العمر، خلاقیت، آموزش، خواندن، بهزیستی روانی، سلامت روان و مردم را سوژه تعامل نهاد و حوزه روانشناسی دانست و گفت: بسامد استفاده از کتاب‌های حوزه روانشناسی عمومی و منابع خودیاری در کتابخانه‌های عمومی بسیار بالا است و این آثار در قالب ترجمه و تألیف بازار نشر ایران را پر کرده است. ما به عنوان یک ابرخریدار از ناشران معتقدیم که در حال حاضر این موضوع یکی از معضلات حوزه نشر ایران محسوب می‌شود. از سویی این منابع به شدت مورد استقبال مردم است و از سوی دیگر بسیاری از محتواها در این زمینه قابل توصیه و ترویج نیست. این موضوع از مصادیق برای تعامل نهاد و حوزه روانشناسی است.

معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد افزود: خدمات کتابخانه‌های عمومی طیف وسیعی دارد که یکی از آنها ارائه خدمات مشاوره است؛ البته اینکه تمام کتابداران ما توان علمی و مهارتی برای ایفای نقش در مقام مشاور را دارند یا خیر، می‌تواند محل بحث باشد؛ با این حال کتابخانه این مورد را به عنوان رسالت خود تعریف کرده است. همچنین در سال جاری دومین همایش بین‌المللی نهاد با عنوان «کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک» برگزار شد؛ بر حسب ظاهر ورود به حوزه کسب‌وکارهای کوچک به شکل مصداقی وظیفه نهاد نیست، منتها از آنجاکه شکل خدمات‌دهی به خود گرفته و طیف وسیعی از جامعه مخاطب را دربرمی‌گیرد و از سوی دیگر با توجه به اینکه کتابخانه‌ها می‌توانند به عنوان تسهیلگر ارائه‌دهنده خدمات آموزشی به کارآفرینان باشد، این همایش از سوی نهاد برگزار شد. همچنین سال گذشته در شیراز همایش «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی» برگزار شد. در هر صورت، موضوع تعریف خدمات کتاب‌محور یا غیرکتاب‌محور می‌تواند موضوع تعامل نهاد کتابخانه‌های عمومی و نهاد دانشگاه باشد.

وی با اشاره به نشریه علمی پژوهشی «فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»، خواستار اهتمام اساتید روانشناسی و مشاوره حاضر در نشست به انتشار مقالات میان‌رشته‌ای در این نشریه شد.

گفتنی است، در این نشست اعضای هیئت علمی دانشگاه های فردوسی، شهید چمران، شاهد، خوارزمی، علامه طباطبائی، گیلان، بیرجند، تربیت مدرس، شهید بهشتی، رازی، بوعلی، تبریز و پیام نور به صورت حضوری و مجازی به بیان نظرات خود پرداختند.